De gevallen heldin van Oekraïne, Nadia Savtsjenko
Ze stak haar minachting voor president Poetin en de Russische rechtbank waar ze in 2016 terechtstond niet onder stoelen of banken. Ze werd bij terugkeer in haar vaderland ontvangen als heldin en als symbool van de Oekraïense onverzettelijkheid. Ze trad toe tot het parlement.
En nu wordt ze verdacht van betrokkenheid bij de voorbereidingen voor een uiterst gewelddadige staatsgreep. Nadia Savtsjenko is diep gevallen. Vandaag werd ze voor het eerst voorgeleid, in een glazen kooi. De oud-piloot riskeert volgens de openbare aanklager levenslang.
Samen met anderen zou ze van plan zijn geweest om de Verchovna Rada, het parlement in de hoofdstad Kiev, aan te vallen met mortieren en granaten. Daarna zouden ze de macht grijpen. Gisteren hief de volksvertegenwoordiging haar parlementaire onschendbaarheid op. Ze werd direct gearresteerd.
De middelvinger
Twee jaar geleden was Savtsjenko wereldnieuws. Pro-Russische separatisten hadden haar, de navigator van gevechtshelikopters, opgepakt bij Loegansk. Dat is een van de twee 'hoofdsteden' van de zelfverklaarde 'volksrepublieken' in het oosten van Oekraïne. Ze brachten haar illegaal naar Rusland, waar ze terecht moest staan omdat ze verantwoordelijk werd gehouden voor de dood van twee Russische journalisten die het conflict in Oost-Oekraïne versloegen.
Rusland hield vol dat ze zelf de grens was overgestoken en dat ze zich voordeed als vluchteling. Er volgde een eindeloos proces. Een showproces volgens veel waarnemers. Savtsjenko verscheen in een t-shirt met het Oekraïense staatssymbool erop, weigerde Russisch te spreken, zei dat ze gemarteld was. Ze ging in hongerstaking en in haar laatste woord toonde ze de rechter de middelvinger.
De hele westerse wereld liep te hoop. Washington en Brussel protesteerden tegen de behandeling en het proces. Savtsjenko was een politieke gevangene, luidde de algemene opvatting. Op 21 maart 2016 werd ze wegens dubbele moord en illegale grensoverschrijding veroordeeld tot 22 jaar gevangenisstraf en 400 euro boete.
Van die straf zou ze maar twee maanden uitzitten. In mei 2016 verleende Poetin haar gratie en maakte daarmee de weg vrij voor een gevangenenruil. Twee Russische spionnen mochten terug naar Rusland. Savtsjenko naar Oekraïne. President Porosjenko wachtte haar op, evenals haar moeder, haar zus en duizenden aanhangers. "Door jullie heb ik het overleefd," zei ze.
Verraad
Niet snel daarna begonnen de geruchten. Savtsjenko zette zich in voor vrijlating van gevangenen en gijzelaars van de separatisten in Donetsk en Loegansk in ruil voor vrijlating van separatisten die in handen van Kiev waren. Daarvoor trad ze rechtstreeks in contact met hoge vertegenwoordigers van de 'volksrepublieken'. Veel mensen vonden dat daar een luchtje aan zat. Ze werd zelfs beschuldigd van verraad.
En toen kwam procureur-generaal Loetsenko met zijn beschuldigingen. Als een duveltje uit een doosje. In een heimelijk opgenomen video, die hij liet zien, bespreekt Savtsjenko heel belastende dingen. Bijvoorbeeld dat de Oekraïense regering omver geworpen moet worden. Of dat president Porosjenko, het hoofd van de nationale veiligheidsraad en de minister van Binnenlandse Zaken uit de weg moeten worden geruimd.
Oekraïners, als jullie vinden dat ik president moet zijn, dan zal ik president zijn.
Ze zegt dat ze verschillende keren rechtstreeks contact heeft gehad met Aleksandr Zachartsjenko, de leider van de 'volksrepubliek' Donetsk, een van de grootste vijanden van Kiev. En ze beweert dat ze samenwerkt met een man die wapens uit de separatistengebieden Oekraïne heeft binnengesmokkeld.
'Veel militairen luisteren naar mij'
Savctsjenko zelf ontkent de beschuldigingen maar amper. Sterker nog, eerder deze week zei ze dat ze een militaire coup zou verwelkomen, hoewel ze niet zou willen dat er bloed zou vloeien. "Als officier van de Oekraïense strijdkrachten heb ik een eed aan het Oekraïense volk gezworen om het Oekraïense grondgebied te beschermen, zeker niet de Oekraïense autoriteiten", zei ze. "Ik weet dat er veel militairen die naar mij luisteren het absoluut met me eens zijn dat een militaire staatsgreep te verwachten is. En dat het een behoorlijk juiste ontwikkeling zou zijn."
Waar deze geschiedenis in zal resulteren, is nu nog niet te zeggen. Maar als het bewijs overeind blijft, verdwijnt Nadia Savtsjenko vele jaren achter de tralies. Oekraïense tralies deze keer. Steun heeft ze nauwelijks meer in Oekraïne en ook de westerse wereld is muisstil.
"Oekraïners, als jullie vinden dat ik president moet zijn, dan zal ik president zijn," zei Savchenko daags na haar terugkeer uit Rusland in mei 2016. Niemand had verwacht dat ze daar zo ver mee zou willen gaan.
