Willem-Alexander, koning van de 'gewone Nederlander'

• Piet van Asseldonk

  redacteur Koninklijk Huis

Een koning die pannenkoeken bakt voor zijn onderdanen. Willem-Alexander deed het afgelopen weekend. Niet zomaar. Daar zit een beleid achter. Dat leert het Jaaroverzicht Koninklijk Huis 2017. Het verscheen onlangs, maar kreeg nauwelijks publiciteit.

Het Reformatorisch Dagblad wijdde er een bericht aan onder de kop Koning tekent meer dan 2000 keer. De site Bonaire.nu had het over Veel Cariben in Jaaroverzicht Koninklijk Huis. Dat was het wel zo'n beetje.

Het majesteitelijk vormgegeven overzicht bevat, zoals gebruikelijk, in strikte zin geen nieuws en al helemaal geen sappige (privé)nieuwtjes. Maar door zijn opzet en toon laat het document wel zien welke kanten van zijn koningschap Willem-Alexander zelf het belangrijkst vindt. Hij profileert zich nadrukkelijk en consequent als koning van de 'gewone Nederlander.'

In het overzicht krijgt het bezoek van de koning aan een woonwagenkamp in Zeist even veel aandacht en ruimte als zijn staatsbezoek aan Portugal. Dat is de teneur. Nog een (willekeurig) voorbeeld. Voor de 39 nieuwe en 17 vertrekkende ambassadeurs die in 2017 bij de koning op audiëntie kwamen, is even veel plaats ingeruimd als voor het werkbezoek van Willem-Alexander aan Westerwolde. Daar sprak hij met bewoners "over de manier waarop mensen samenleven en over de vraag of zij zich in hun woon- en werkomgeving thuis voelen".

Het valt allemaal na te lezen in het verslag dat ruim 160 pagina's met zo'n 150 foto's omvat en waarvan naast een papieren en digitale versie voor het eerst ook een e-magazine is gemaakt.

Van de bijna 250 'werkzaamheden' die de leden van het Koninklijk Huis in 2017 verrichtten en waarvan Willem-Alexander en Máxima het overgrote deel voor hun rekening namen, krijgen hun binnenlandse (werk)bezoeken in het koninklijk jaaroverzicht veruit de meeste aandacht.

In kleine tekstkadertjes wordt maar summier verslag gedaan van de staatkundige activiteiten van de koning. Zo leren we dat "Zijne Majesteit de Koning vorig jaar 178 wetten, 169 algemene maatregelen van bestuur en 1818 Koninklijke Besluiten ondertekende" en dat hij "in totaal 57 mensen, inclusief de nieuwe bewindslieden in het kabinet-Rutte III, ter beëdiging ontving".

Sinds de koning bijna vijf jaar geleden de troon besteeg, besteedt hij veel aandacht aan contacten met 'gewone mensen'. Het is ook te zien aan de manier waarop Willem-Alexander zijn vijftigste verjaardag vierde. Behalve met een persoonlijk getint televisie-interview was dat met een diner voor 150 Nederlanders die op 27 april jarig zijn en in 2017, net als de koning, een kroonjaar (20, 25, 30 etc. jaar) bereikten.

Onder de gelukkigen die bij de koning en koningin mochten aanschuiven bevonden zich, zo meldt het overzicht, gewone Nederlanders als "een postbezorger, een huisarts, een kraanmachinist, een kapster, een webdesigner, een huisman, een boer, een belastingadviseur, een kok, een fitnesstrainer en een zeebioloog".

Het Jaaroverzicht Koninklijk Huis, dat onder Beatrix op aandrang van het parlement is ingevoerd om de samenleving zicht te geven op het doen en laten van het staatshoofd, geeft geen informatie over de kosten van de monarchie. Daarvoor moet je de begroting van de koning raadplegen.

Het overzicht laat vooral zien dat Willem-Alexander zich wil profileren als een koning die, met instandhouding van een afgeschermd privéleven, dicht bij het volk staat. Maar een koning, zo luidt de gangbare theorie, moet ook weer niet té dichtbij komen.

Dat zou ten koste gaan van de statuur en de mystiek van het koningschap en aan de houdbaarheid en relevantie van de monarchie afbreuk kunnen doen. Het blijft voor Willem-Alexander een voortdurend balanceren.