Trump blijft mensen ontslaan: wat is het effect?

• Guus Dietvorst

  redacteur Online

"Het laatste nepnieuws is dat er CHAOS heerst in het Witte Huis. Fout! Mensen zullen altijd komen en gaan." Dat twitterde de Amerikaanse president Trump ruim een week geleden, vlak voor het ontslag van minister Tillerson van Buitenlandse Zaken.

Hij was zeker niet de eerste van Trumps ministers en medewerkers die het veld ruimde. In het eerste jaar vertrok (al dan niet vrijwillig) 34 procent van zijn staf. Dat was op 19 januari, begin deze maand stond het op 43 procent, blijk uit dit onderzoek. Volgens de laatste berichten uit de VS zit ook Trumps nationale veiligheidsadviseur, Herbert McMaster, op de schopstoel.

Een aanzienlijk deel van de mensen die zijn ontslagen, waren medewerkers die het weleens met Trump oneens waren. Er lijkt dus steeds minder plaats te zijn voor andere geluiden in het Witte Huis. Maar wat is de invloed van zo'n hoge omloopsnelheid op de mensen om Trump heen? En op het beleid dat uit dat Witte Huis komt? We vroegen het aan hoogleraar leiderschap Janka Stoker, organisatiedeskundige Salem Samhoud en Amerikadeskundige Victor Vlam.

Allereerst het beleid. De snelle wisselingen van de wacht hebben daar nauwelijks invloed op, denkt Amerikakenner Vlam, omdat de president geen normaal besluitvormingsproces hanteert. "Hij wikt en weegt niet, maakt geen plan met voors en tegens, overlegt niet. Trump ziet of hoort iets, op televisie bijvoorbeeld, en dan reageert hij daarop. Hij gaat vaak zijn eigen weg."

Veel hangt dan van de stemming van Trump af en dat maakt de besluitvorming grillig. "Als iedereen wordt weggestuurd die hem weleens tegenspreekt, dan kan dat nog wel wat grilliger worden", verwacht Vlam. "Op deze manier worden zijn eerste impulsen steeds minder goed tegengehouden."

Andersdenkenden

En dat is gevaarlijk, vindt de Groningse hoogleraar Janka Stoker. Want teams met alleen maar ja-knikkers zijn niet de teams die ingewikkelde vraagstukken oplossen. "Dan krijg je namelijk groepsdenken: iedereen is het snel met elkaar eens en ziet belangrijke dingen over het hoofd. Dat is heel gevaarlijk. Als er andersdenkenden in de groep zitten, gebeurt dat minder snel." Overigens zijn niet alle andersdenkenden het Witte Huis uit gewerkt: Trump en zijn stafchef John Kelly bijvoorbeeld zijn het lang niet altijd eens.

Een voordeel van veel gelijkgestemden is wel dat je sneller kan werken; discussie is niet nodig. "Diversiteit in een team betekent niet persé fijn werken, het leidt tot strijd", erkent Stoker. "Maar gezien de complexe opdracht van de Amerikaanse president, heeft hij baat bij tegengas en een ander geluid."

Organisatie-expert Samhoud ziet dit soort leiderschap vaker bij grote organisaties. "Hij is een typische narcistische leider. Trump komt uit een relatief klein bedrijf, waar hij een paar vertrouwelingen had. Maar nu leidt hij een groter bedrijf, met veel meer mensen, en dat lukt niet erg goed."

Hij vermoedt dat een aanzienlijk deel van de besluiten helemaal niet wordt genomen door Trump zelf, omdat die vooral van de grote lijnen is. "Hij laat veel besluiten over aan anderen. Daardoor vormt het ook geen coherent geheel." Toch kunnen zijn werknemers niet altijd op eigen houtje opereren. "Nee, als hij het ergens niet mee eens is, dan knalt hij er overheen als een olifant in een porseleinkast." En de ultieme consequentie kan dan ontslag zijn.

Dat veroorzaakt onzekerheid bij de mensen rond Trump, denkt Stoker. "Zijn handelen is heel onvoorspelbaar. Het gevolg is stress en angst om fouten te maken. Mensen kijken in zo'n situatie ook vooral naar hun eigenbelang en veel minder naar het grote belang."

Een grillige leider is voor werknemers vaak zelfs nog lastiger dan een baas die altijd boos is, blijkt uit onderzoek. "Je kan ervoor kiezen angst te laten regeren in jouw organisatie", zegt Samhoud. "Twintig a dertig jaar geleden was dat best normaal. Maar dan moet je altijd een echte klootzak blijven. Trump trekt aan en stoot af. Zijn organisatie golft mee op de emotie van de topman."

Hoewel mensen inmiddels weten hoe er het aan toe gaat in het Witte Huis, blijven ze toch komen. "Ze worden aangetrokken door de macht", zegt Samhoud. "Dan denken ze: ik red het hier wél. En dan redden ze het toch niet."

Het is nu de vraag hoelang het duurt tot veiligheidsadviseur McMaster de deur wordt gewezen. Hoewel ook iemand anders de eerstvolgende kan zijn: de namen van chefstaf John Kelly en minister Jeff Sessions van Justitie worden ook al gefluisterd in Washington.