Criminelen regelen zaakjes via gemeenteraad: 'Je staat zo op een kieslijst'
Lokale partijen doen te weinig om infiltratie door criminelen te voorkomen, zegt Emile Kolthoff, hoogleraar criminologie en lector ondermijning aan de hogeschool Avans. De partijen weten in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen te weinig over hun aspirant-raadsleden en vooral over hun mogelijke beïnvloedbaarheid door criminelen. Dat zou beter kunnen als de partijen meer werk maken van de screening van kandidaat-raadsleden, zegt Kolthoff.
Uit onderzoek uit 2017 blijkt dat infiltratie met een crimineel oogmerk verspreid over het hele land voorkomt. In de meeste provincies zou het gaan om 20 tot 30 procent van de gemeenten. De meestvoorkomende manier van infiltratie is via de gemeenteraad.
Verslaggever Joris van Poppel sprak in Breda met een nieuwkomer in de gemeentepolitiek: Paul de Jong van de Breda Stadspartij. Hij is veroordeeld voor een overval en wil niet zeggen hoe hij aan campagnegeld komt. Andere partijen, zoals de VVD, vinden dat kwalijk.
Volgens hoogleraar Kolthoff is het makkelijker voor criminelen om een raadslid te beïnvloeden dan een wethouder, omdat die vaak veel beter zijn gescreend. "Nu de overheid bezig is om de georganiseerde criminaliteit harder aan te pakken, is het ook logisch dat de georganiseerde misdaad harder gaat terugdrukken. Nu zijn er dus meer criminele organisaties bezig om invloed via de raad te krijgen. Criminelen gaan dan niet zelf in de raad zitten, maar schuiven stromannen naar voren."
Gemeenten proberen zich te weren tegen deze vormen van ondermijning. Zo heeft de Vereniging van Nederlandse Gemeenten een brief aan alle burgemeesters gestuurd met de oproep om vooraf de kandidaten op de kieslijsten van de lokale politieke partijen te screenen.
Transparantie in Breda
Een gemeente waar ze de criminele beïnvloeding in de politiek al proberen tegen te gaan, is Breda. Daar laat de gemeente accountants de partijfinanciën van bijna alle partijen doorspitten en worden alle verklaringen omtrent het gedrag (vog's) van de gekozen raadsleden betaald. Breda is de eerste gemeente die dit doet.
"Het helpt openheid te bieden richting de kiezers", zegt de Bredase burgemeester Paul Depla. "En ik vind het belangrijk dat de kiezers in Breda weten wat de achtergrond is van de kandidaten en van het geld."
"Er wordt veel verdiend met hennep, coke en de synthetische drugs", voegt hij eraan toe. "En met dat geld wordt vaak de bovenwereld binnengetreden. Als we dit toestaan in onze gemeenteraden, dan zijn we een heel eind van huis."
Drugs- en witwaszaak
Bijna alle Bredase partijen maken hun partijfinanciering transparant en hebben hun cijfers opgestuurd. Alleen de Stadspartij Breda, een lokale nieuwkomer, doet niet mee. Die partij zegt als nieuwkomer nog niet veel financiële gegevens te hebben.
Ook willen de politici van de Stadspartij Breda niet meedoen omdat dit plan is bedacht zonder hun medewerking. Ze zijn niet bang chantabel te zijn, omdat ze de mensen van wie ze de privédonaties ontvangen, goed kennen.
"Daar komt bij dat we signalen hadden dat het plan gericht was tegen onze partij of tegen mijn persoon", zegt lijsttrekker Paul de Jong. De nummer 1 van de lijst heeft zelf ooit vastgezeten voor een overval. Op plaats 15 van zijn lijst staat iemand die verdachte is in een drugs- en witwaszaak. "Niets menselijks is mij of de andere kandidaten vreemd, maar dat wil niet zeggen dat wij een nieuwe criminele organisatie zijn."
Als je een goede opleiding hebt, vrouw bent en een mooie pasfoto hebt, sta je meteen op een kieslijst.
Doorlichten van partijfinanciën lijkt Kolthoff een goed idee, maar dat zegt nog niets over de raadsleden, vindt hij. "Voor iedereen een vog aanvragen is vooral symboolpolitiek en kost nog geld ook", zegt hij. "Het zou effectiever zijn als partijen zelf aspirant-raadsleden goed en uitgebreid gaan ondervragen, hun socialemedia-activiteiten onderzoeken en bekijken wat hun familiebanden zijn."
Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft een handleiding gemaakt hoe partijen dit kunnen doen. Toch licht slechts een enkele partij zijn kandidaat-raadsleden goed door. "Veel partijen doen niks. Als je een goede opleiding hebt, vrouw bent en een mooie pasfoto hebt, sta je meteen op een kieslijst. Ook de landelijke partijen doen op lokaal niveau niks aan screening."
