Kinderporno of modefotografie, waar ligt de grens?

• Joris Zwetsloot

  redacteur Online

Seksualiteit en mode gaan hand in hand. Bij volwassen modellen levert dat weinig problemen op. Maar wat als een aanstormend model van 14 poseert in een doorschijnend niemendalletje: is het dan nog mode of gewoon verkapte kinderporno?

De vraag is relevant, nu een Amsterdamse fotograaf in opspraak is geraakt omdat hij jonge meisjes naakt en in hun ondergoed in beeld heeft gebracht. De minderjarige modellen kwamen bij hem terecht via grote modellenbureaus. Die stuurden de meisjes naar hem door om portfoliofoto's te maken, waarmee zij de meisjes in de markt zetten.

Veel foto's, die inmiddels niet meer op zijn websites staan, hebben een seksuele lading. Een meisje van 13 staat in haar bikini met haar billen naar achteren. Een meisje van 16 poseert in doorschijnende lingerie - haar borsten zijn zichtbaar. Een 17-jarig model duwt met haar arm haar blote borst naar voren en bijt op haar lip.

'Kunst'

"Ik wil de schoonheid van een klassiek figuur benadrukken. Dat lukt het best in ondergoed", zegt de betreffende fotograaf, Yorick Nubé, tegen de Volkskrant. De krant sprak met vijf meisjes die zich overrompeld voelden door zijn werkwijze. Een van de bureaus waarvoor hij heeft gewerkt, Paparazzi, dat ook topmodel Doutzen Kroes vertegenwoordigt, heeft nooit klachten gehad. De directeur van Elvis Models noemt zijn werk "puur".

In een reactie op zijn website schrijft de fotograaf dat zijn fotosessies veilig zijn, en altijd in overleg met ouders en bureaus. Hij vindt het krantenartikel "een kwetsende karikatuur". Zijn doel is het maken van een representatieve portfolio. "Mijn opdracht is om de natuurlijke schoonheid om te zetten in kunst."

Maar voor het Meldpunt Kinderporno is kunst geen criterium. Dit is kinderporno, vindt het meldpunt. Nadat de Volkskrant er vragen over had gesteld, heeft het meldpunt melding gedaan bij justitie. "Zodra een minderjarige in een seksuele omgeving wordt geplaatst, dan is het strafbaar", zegt woordvoerder Arda Gerkens. Er hoeven volgens haar geen seksuele handelingen verricht te worden op een foto voor dat predicaat. Zodra een foto "erotiserend" is, overschrijden de maker en de verspreider de wettelijke grens.

Bij het Meldpunt Kinderporno vinden ze het nooit lastig om te bepalen wat de grens is tussen erotiserend en 'onschuldig': medewerkers zien er jaarlijks 155.000 webpagina's. Moeilijker is het om te bepalen of iemand te jong is of niet, zegt Gerkens. "Mede daarom is de leeftijdsgrens een aantal jaar geleden opgehoogd van 16 naar 18 jaar."

'Kinderporno geen kwestie van smaak'

Of een foto smaakvol is en waar een foto wordt geplaatst - in een modeblad of op een pornosite - maakt voor die beoordeling niet uit. Of ouder en kind toestemming hebben gegeven of zich er wel of niet prettig bij voelen, ook niet. Kinderporno is kinderporno.

"Saillant is dat zodra erotische foto's van minderjarigen commercieel worden, dat de maatschappij het kennelijk wél vindt kunnen", zegt Gerkens. "Een jong kind in netkousen op de website van een beroemde fotograaf of in Vogue kan esthetisch nog zo mooi zijn, maar als we dat gemeld krijgen is het kinderporno."

Ook het Openbaar Ministerie noemt seksuele fotografie van minderjarigen in alle gevallen kinderporno, al zal het niet altijd tot vervolging overgaan. De Amsterdamse fotograaf krijgt een waarschuwing: de politie zal hem binnenkort vertellen dat hij zich in feite schuldig maakt aan het maken van kinderporno.

Veroordeeld wordt hij niet. Er is geen aangifte gedaan en de politie vindt het toch niet "helemaal klip en klaar" dat het om kinderporno gaat. "Heel vaak zijn mensen zich niet ervan bewust dat ze iets doen op het randje van strafbaarheid", zegt een politiewoordvoerder. "Dan voeren wij gesprekken." De politie en het OM willen niet zeggen of behalve de inhoud van de foto ook de intentie van de maker en het doel van de foto's een rol spelen bij de beslissing om iemand te vervolgen.

Expliciete porno?

Natuurlijk is er een verschil tussen een modefoto van een jong meisje en een foto met expliciete pornografie. En natuurlijk zijn er ook grijze gebieden. "Wat dan als overschrijdend wordt beschouwd, hangt af van wie er kijkt", zegt Suzanne Henning, directeur van DuPho, de beroepsorganisatie voor fotografen.

"Zodra jonge modellen zich niet prettig voelen, is er duidelijk iets niet goed gegaan", zegt Henning. "In dat geval is de beoordeling aan de rechter." Henning denkt dat er in de Nederlandse fotografie goed wordt omgegaan met jonge meisjes. Desalniettemin is haar organisatie bezig met een meldpunt. Uitwassen moeten bestraft worden, vindt zij, maar in andere gevallen is jong bloot meer een maatschappelijke dan een juridische discussie.

Mensen willen jong

"Foto's van onvolwassen modellen gaan erin als zoete koek", zegt zij. "De maatschappij seksualiseert jong, en reclamemakers, modellenbureaus en fotografen gaan daarin mee. Wat esthetisch een prachtig beeld kan zijn, is praktisch gezien misschien een foto van een meisje van 14, die in een minder classy setting heel anders beoordeeld zou worden."

"Het is een spannende discussie, waarvan de definities iedere zoveel jaar veranderen. Wij zijn aan het herdefiniëren wat wij willen zien. Dat gaat niet alleen over seks, maar ook over bijvoorbeeld dunne modellen."

Is de fotograaf niet meer dan een speelbal, zit hij in feite klem tussen wat het publiek van hem verlangt en de wet hem toestaat? Nee, zegt Henning, "een fotograaf moet daarin altijd zijn eigen verantwoordelijkheid nemen. Het hele circus van modellenbureaus, reclamemakers en ouders dragen samen de verantwoordelijkheid de grens te bewaken van kwetsbare, jonge meisjes."