'Een man als bestuurder is besluitvaardig, een vrouw een bitch'

'Nog altijd te weinig vrouwen aan de top' en 'Aantal topvrouwen stijgt 'met slakkengang''. Het is een greep uit koppen die de afgelopen jaren zijn verschenen. Vanmiddag is het lijstje aangevuld met een nieuwe kop: 'Wel iets meer vrouwen in top bedrijfsleven, maar nog veel te weinig'.

Dat ondanks een wettelijk streefcijfer van 30 procent relatief weinig vrouwen in Nederland de top bereiken, staat vast. Maar over de vraag waarom het niet lukt, verschillen de meningen.

"Vaak wordt gezegd dat vrouwen parttime werken, weinig ambitie hebben of dat er domweg te weinig vrouwen zijn om uit te kiezen. Maar dat is te makkelijk gesteld", zegt Marry de Gaay Fortman. Ze is advocaat-partner bij advocatenkantoor Houthoff, commissaris bij KLM en voorzitter van de stichting Topvrouwen.nl. "Je ziet bijvoorbeeld dat de doorstroom van vrouwen van onderop minder snel verloopt. Managers geven sneller iemand promotie die op henzelf lijkt." In de praktijk betekent dat vaak dat een man die hogere functie krijgt.

Manipulatief en ijskoud

Uit onderzoek blijkt dat dit soort onbewuste mechanismen een grote rol speelt op de werkvloer. Zo ontdekte de universiteit van New York dat succesvolle vrouwen vooral negatieve eigenschappen worden toegedicht.

De onderzoekers lieten werknemers in het bedrijfsleven een foto van een vrouw zien. Wanneer de proefpersonen te horen kregen dat het om een nieuwe collega ging, dan zagen ze haar als aardig, maar minder capabel dan een man. Ging precies dezelfde vrouw op de foto een hoge functie bekleden dan was ze 'sluw', 'manipulatief' en 'ijskoud.'

"Van mannen wordt gedrag verwacht dat past bij bestuursfuncties en onbewust beloond", legt sociaal psycholoog Romy van der Lee (Vrije Universiteit Amsterdam) uit. Is een man besluitvaardig en assertief? Dan is het een echte vent. "Bij vrouwen worden diezelfde eigenschappen negatief uitgelegd. Besluitvaardigheid is opeens een teken van bazigheid."

Van der Lee ziet dat veel ambitieuze vrouwen op de werkvloer balanceren op een dunne lijn. Kristel Groenenboom noemt het koorddansen. Als directeur van miljoenenbedrijf Groenenboom Container Service werkt ze voornamelijk in de technieksector. "Je wilt laten zien dat je ambitieus bent of je plek hebt verdiend. Maar zodra je dat doet, ben je agressief of een bitch." Groenenboom liep zo vaak tegen vooroordelen aan, dat ze er een boek over schreef.

Van der Lee deed onderzoek naar de toekenning van onderzoeksbeurzen onder mannelijke en vrouwelijke wetenschappers. "Hun voorstellen worden als even goed beoordeeld, maar van vrouwelijke wetenschappers denken de mensen die de beurzen toekennen dat ze het onderzoek minder goed kunnen uitvoeren."

Het is volgens Van der Lee een patroon dat ook buiten de wetenschap voorkomt. "Vrouwen moeten meer bewijs leveren van hun capaciteiten dan mannen. Een man die goed scoort, doet zijn werk. Wanneer een vrouw goed scoort, wordt het gezien als toevalstreffer."

Te bescheiden en 'te weinig ervaring'

De Gaay Fortman hoopt dat meer topbedrijven recruitmentbureaus gaan inzetten en zo vaker bij vrouwelijke kandidaten uitkomen. "Recruiters hebben een breder netwerk en meer tijd om onbewuste vooroordelen er uit te filteren."

Ralf Knegtmans benadert als managing partner van recruitmentbureau De Vroedt & Thierry regelmatig vrouwen voor bestuursfuncties. Hij denkt dat het ook zou helpen als vrouwen zich minder bescheiden opstellen. "Ik maak opvallend vaak mee dat vrouwen een gesprek afbellen omdat ze 'slechts' aan zeven van de acht competenties voldoen. Een man die aan zes competenties voldoet, solliciteert wel."

Ook leggen bedrijven volgens hem nog te veel nadruk op ervaring. "Vrouwen gaan er rond hun dertigste soms een tijdje uit en staan daarmee automatisch een paar punten achter." Hij voegt eraan toe: "Het aantal vrouwen in topfuncties groeit beschamend langzaam."