'Turkse boosheid om genocide duurt meestal maar even'
Nu een Kamermeerderheid de massamoord op Armeense christenen in 1915 wil erkennen als genocide, rijst de vraag hoe Turkije hierop zal reageren. De Tweede Kamer wil volgens ChristenUnie-Kamerlid Voordewind ook dat dit jaar voor het eerst een lid van de regering bij de officiële herdenking in de Armeense hoofdstad Jerevan aanwezig is.
Turkije ziet het gebruik van de term genocide doorgaans als een provocatie. "Dit zal niet goed vallen en leiden tot veel emoties," zegt Turkije-correspondent Lucas Waagmeester. "Maar op de lange termijn heeft het vermoedelijk weinig gevolgen."
Waarom ligt dit zo gevoelig in Turkije?
"Als landen er op staan die term genocide te gebruiken, wordt dat in Turkije gezien als een westerse poging om Turkije eenzijdig te straffen. In de officiële lezing van de Turkse regering heeft hier in de jaren rond 1915 een burgeroorlog plaatsgevonden, waarin alle partijen slachtoffer waren. Alleen het slachtofferschap van de Armeense christenen eruit tillen is volgens de Turken een selectieve kijk op die gebeurtenissen.
Tegelijk komt uit veel historisch onderzoek naar voren dat er sprake was van planmatige moordpartijen. En vooral verdrijving van die ene specifieke groep: de Armeniërs die in Anatolië (het Aziatische deel van Turkije) woonden, waardoor honderdduizenden stierven van uitputting en honger. Dat planmatige brengt veel historici bij die definitie 'genocide'. Net als de Verenigde Naties, die al sinds 1985 de gebeurtenissen aanduiden als genocide. Juist omdat Turkije die term pertinent niet wil horen, komt de discussie erover steeds dubbel zo hard aan."
Hoe gaat de Turkse regering hier op reageren?
"Onder president Erdogan is de discussie over 1915 iets opengebroken in Turkije. De aanduiding 'genocide' is hier verboden, maar er waren jaren waarin er wel weer openlijker over gedebatteerd en geschreven kon worden.
Maar het klimaat in Turkije is op dit moment ultra-nationalistisch. Vooral de AKP-regering hamert erop dat Europa en Amerika Turkije proberen te ondermijnen. Dit besluit in Den Haag zal door de Turkse regering worden aangedragen als nieuw bewijs dat het Westen, Nederland, anti-Turks is en er op uit is om Turkije te schaden.
Tegelijk zal dit vermoedelijk blijven bij een tijdelijke boosheid. Die wel diep zit, maar die verder weinig gevolgen gaat hebben voor de lange termijn."
Hoe weten we dat zo zeker?
"Er zijn veel voorbeelden in Europa. Vorig jaar nam de Duitse Bondsdag nog met grote meerderheid een motie aan waarin de gebeurtenissen 'genocide' worden genoemd. Turkije reageerde furieus: het zou een 'zware beproeving' worden voor de relatie tussen de twee landen en de Turkse ambassadeur werd teruggeroepen uit Berlijn.
Inmiddels zit die ambassadeur er gewoon weer. Duitsland en Turkije hebben een hele stroeve relatie, er zit vanalles dwars, maar het woord Armenië hoor je in dat debat zelden vallen.
Frankrijk gaat nog een stap verder. Daar woont een grote Armeense gemeenschap en het is er zelfs bij wet verboden om te ontkennen dat er een genocide heeft plaatsgevonden. Ook dat leidde aanvankelijk tot grote boosheid. Maar Frankrijk is nu een van de landen in West-Europa waar Turkije een vrij probleemloze relatie mee onderhoudt.
Steeds is de eerste emotie heel heftig, maar zijn de Turken daarna ook gewoon pragmatisch en schaadt het de relatie niet."
En met Nederland? De relatie is nu heel slecht..
"De ambassadeur kan in ieder geval niet meer worden teruggeroepen, want die zit al thuis. Nederland en Turkije hebben sinds maart vorig jaar een smeulende ruzie. Alle diplomatieke uitingen van ongenoegen zijn wel zo'n beetje uitgeput. De twee landen praten niet met elkaar op regeringsniveau.
In de afgelopen weken ging het weer even over het herstel van die relatie. Maar we hebben gezien dat die poging juist vorige week is stukgelopen. Dit besluit van de Tweede Kamer gaat dat proces hooguit nog verder vertragen. Wie het moet hebben van een goede relatie tussen Nederland en Turkije, moet sowieso geduld hebben. Na vandaag nog een beetje meer."
