Een granaat aan je deur ... waarom doet iemand zoiets?

• Rebecca Vernhout

  redacteur Online

Voor de vierde keer in een jaar is er in Amsterdam een handgranaat bij een onderneming aangetroffen. Dit keer ging het om een waterpijpwinkel, de vorige keren waren het clubs en andere horecagelegenheden.

Onder meer in Rotterdam, Eindhoven en Tilburg vonden soortgelijke incidenten plaats, met als gevolg dat de zaak op last van de burgemeester gesloten moest worden. In Rotterdam werd Club Blu in december dichtgetimmerd, nadat de eigenaar een handgranaat had gevonden en het pand werd beschoten.

Hoewel het in het geval van de winkel in Amsterdam vandaag, en ook in de andere gevallen, niet duidelijk is wie of wat hierachter zit, sluit Koninklijke Horeca Nederland (KHN) niet uit dat het om afpersing gaat. De organisatie sloeg onlangs alarm naar aanleiding van de sluiting van de Amsterdamse club Suzy Wong, nadat daar een handgranaat was aangetroffen.

Gemeenten gooien bij dit soort incidenten gelijk de zaak dicht, om gevaar voor omwonenden te voorkomen. En dat is waar afpersers handig gebruik van kunnen maken, meent KHN. Het omzetverlies dat gepaard gaat met de sluiting van een zaak, zou veel ondernemers mogelijk ertoe bewegen toch te betalen. Volgens KHN zijn er op dit moment geen signalen dat ondernemers worden afgeperst en moeten betalen.

Amper aangiften

Volgens KHN is 1 op de 10 ondernemers in de afgelopen vijf jaar slachtoffer geworden van afpersing. Cijfers die werkgeversorganisatie VNO-NCW onderschrijft. Het gaat dus om duizenden gevallen per jaar en staat daarmee in schril contrast met de honderd aangiften die er jaarlijks worden gedaan.

Volgens Els Prins, secretaris criminaliteitsbeheersing bij VNO-NCW, is het pure angst waardoor ondernemers niet naar de politie stappen. Ze zijn bang voor vergelding als ze aangifte doen, vooral als duidelijk is dat ze goed in de gaten worden gehouden.

Intimidatie

"Angst en schaamte stopt alle informatie. Als een ondernemer dreigementen krijgt als 'we weten waar jouw vrouw werkt' of 'we houden je kind op school in de gaten' dan zit je voor je het weet in hun net verstrikt. En één keer betalen, of één keer doen wat de criminelen van je vragen, geeft ze een pressiemiddel om je opnieuw onder druk te zetten."

Volgens Prins is afpersing een ernstig probleem, dat een traumatische impact heeft op de ondernemer, maar ook op familie en medewerkers, omdat ze altijd in grote angst leven.

Vaak wordt geweld, of dreiging met geweld, gebruikt om ondernemers af te persen. Het gaat dan niet alleen om schimmige zaken of eigenaars die zich met criminele activiteiten inlaten. Afpersers weten ook de brave, hardwerkende ondernemers te vinden.

De afgelopen tijd speelden er verschillende zaken van ondernemers die met geweld werden bedreigd. Vissers uit Urk werden gedwongen om cocaïne met hun kotters op te halen. Supermarktketen Jumbo werd in 2016 afgeperst door een man en zijn zoon uit Groningen die in twee filialen een explosief hadden geplaatst. En in Enschede waren het vooral leden van motorclub Satudarah die cafébazen afpersten door te dreigen de boel kort en klein te slaan, als caféhouders hun 'bescherming' weigerden.

Wraak

Omdat afpersing zo veel vormen kent en ondernemers uit alle branches treft, is het moeilijk daar goed zicht op te krijgen. "Het kan gaan om het afnemen van drugs of van bepaalde zaken of diensten bij een specifiek persoon. Het kan ook om wraak gaan van een boze klant of afnemer of om het uitschakelen van een concurrent", zegt Prins.

VNO-NCW deed uitgebreid onderzoek naar afpersing. De onderzoekers kregen verhalen te horen van ondernemers die in financiële nood een lening hadden afgesloten, maar vervolgens onder druk werden gezet om geld wit te wassen. En van een elektricien die een draad had aangesloten die naar een wietkwekerij bleek te leiden. De opdrachtgever beschuldigde hem ervan mee te werken aan drugshandel en dreigde met de politie, als de elektricien niet nog meer voorzieningen zou installeren.

Brancheorganisaties vragen de gemeenten om zorgvuldiger te kijken wat er achter het geweld of de bedreiging zit. "Als je de concurrentie wil uitschakelen, dan schiet je een paar kogels op zijn zaak af zodat de burgemeester de tent sluit. Dat is de kat op het spek binden, want de crimineel wordt zo beloond," aldus Prins.

Wie heeft schuld?

Koninklijke Horeca Nederland wil dat er meer discussie komt met gemeenten. "Tot waar reikt de verantwoordelijkheid van de ondernemer? Soms is het helemaal niet duidelijk of er een verband is tussen de dreiging en het bedrijf zelf. En intussen kan de ondernemer niet aan het werk en heeft zijn personeel geen werk. Moet dat echt allemaal zo lang duren?", vraagt woordvoerder Bernadet Naber zich af.

Volgens de woordvoerder van burgemeester Aboutaleb van Rotterdam, kan het niet anders. "Het criterium is of er gevaar is voor de openbare orde. Als de mensen achter zo'n handgranaat of kogelregen niet zijn gepakt en er geen duidelijkheid is over wie hier achter zitten, moet dat eerst onderzocht worden. Ook als de ondernemer geen schuld heeft."

Volgens Prins is er maar een manier om afpersing aan te pakken. "Hoe eerder je ingrijpt, hoe eerder je er vanaf bent. Ook als je een fout hebt gemaakt, kun je beter zorgen dat het stopt, dan dat je dit uit angst door laat gaan." Met dat doel is de Vertrouwenslijn Afpersing opgericht of kunnen slachtoffers melding doen bij Meld Misdaad Anoniem.