'Oordeel niet, maar heb compassie met verwarde mensen'

• Rebecca Vernhout

  redacteur Online

Incidenten met verwarde mensen vormen een steeds groter probleem. Onlangs sloeg een woningbouwvereniging alarm over huurders die een gevaar voor zichzelf en voor anderen vormen. Ook politiechef Paauw wees op de stijging van incidenten met verwarde mensen. Regelmatig moet de politie in actie komen om een zulke personen op te pakken. Vaak zijn ze agressief en dreigen ze zichzelf of agenten wat aan te doen. .

Om te kijken hoe deze specifieke groep kan worden geholpen, wordt in Heiloo een congres gehouden voor gemeenten, hulpverleners en andere betrokkenen. Eén van de sprekers is Toon Walravens. Hij is beleidsmedewerker herstel en rehabilitatie in een forensische kliniek en lid van het landelijke Schakelteam Verwarde Personen. Maar bovenal adviseert hij vanuit zijn eigen ervaring als ex-verwarde.

Walravens pleegt als jonge tiener zijn eerste strafbare feiten. Hij belandt in jeugdgevangenissen en na zijn vrijlating raakt hij verslaafd aan drugs. Meerdere keren komt hij voor langere tijd in de gevangenis terecht. "Ik leed aan depressies en stemmingswisselingen. Ik was psychotisch en gevaarlijk voor mezelf en anderen. Maar ik had niet het inzicht om te weten dat dit psychische problemen waren. Het viel anderen wel op dat ik de ene keer blij en de andere keer ontzettend boos kon reageren, maar ook zij konden het niet plaatsen."

Regelmatig komt Walravens in aanraking met de politie. "Ik werd gezien als onhandelbaar. Ook als ik niks gedaan had, kreeg ik een negatief gevoel als ik agenten zag. En andersom." Die wederzijdse woede is volgens hem een van de dingen die doorbroken moet worden door de mensen die tegenover de verwarde persoon staan. Hij pleit voor aandacht, zorg en liefde voor verwarde mensen, in plaats van dat het om veiligheid, beheersbaarheid en controle gaat. "Door betekenisvolle relaties bouw je vertrouwen. Je kan niet van een verward persoon verwachten dat hij zich openstelt en hulp vraagt. Het vertrouwen in anderen ben je kwijt."

Ommekeer

Tijdens zijn laatste gevangenisstraf van vijf jaar, kickt Walravens af en krijgt hij therapieën en behandelingen. Daar zou hij op dat moment niet vrijwillig voor hebben gekozen, vertelt hij. Maar achteraf is hij blij dat Justitie hem een stok achter de deur gaf. "Ik was volledig aan het eind van mijn Latijn. Lichamelijk en geestelijk was ik op, tot op een punt dat ik de zin van het leven niet meer zag." Tot er mensen in zijn leven komen die hem accepteren en aanmoedigen. Door de liefde van zijn vrouw en de steun van ervaringsdeskundigen leert Toon langzaamaan zichzelf ook weer te waarderen.

Door de bezuinigingen in de geestelijke gezondheidszorg, is op veel plaatsen de zorg voor verwarde mensen niet goed geregeld. Daardoor is er vaak te weinig zicht op de probleemgroep, waardoor preventie en begeleiding ontbreekt en problemen pas worden opgemerkt als de situatie escaleert. Ook zijn er lange wachttijden bij veel ggz-instellingen, waardoor iemands situatie van kan verergeren voordat er hulp komt.

Walravens pleit ervoor om verwarde mensen zo lang mogelijk in de samenleving te houden. Dat kan met behulp van politie, de ggz en hulpinstanties, maar voor een zorgvuldige aansluiting bij de persoon ziet hij ook een rol voor de lokale bakker, slager en buurtbewoners. "Als iemand zichzelf verliest, moet je diegene aandacht geven. Iedereen heeft recht op een struikelblok, maar niemand heeft recht op zijn ondergang." Pas als iemand een gevaar is voor zichzelf en anderen, is er beveiligde zorg nodig, vindt Walravens.

Oorlogstrauma

Als voorbeeld geeft hij een situatie in zijn eigen straat, waar een oorlogsveteraan voor veel overlast zorgt. "Iedereen zit vol oordeel, maar er was geen 'ontmoeting' met deze man." Walravens besluit zich in hem te verdiepen en komt er achter dat de man vreselijke dingen heeft meegemaakt tijdens de Joegoslavië-oorlog. Door zijn verhaal ook met de andere buren en de wijkagent te delen, is er meer begrip ontstaan en helpen de buren elkaar op het moment dat de overlast groot is.

Walravens hoopt dat er een kentering komt in hoe de samenleving tegen verwarde mensen aankijkt, zegt hij in het NOS Radio 1 Journaal. Dat ze niet langer worden benaderd als agressievelingen die 'weg moeten', maar dat hun onmacht wordt gezien. "Deze groep heeft veiligheid nodig en een handreiking. Je hoopt, dat als ze weer de samenleving in stappen, er 17 miljoen mensen klaarstaan om ze te ondersteunen."