Waarom doet Nederland weinig aan de loonkloof tussen man en vrouw?
BBC-journalist Carrie Gracie haalde deze week het nieuws op een andere manier dan ze gewend is. De Britse en buitenlandse pers maakte veelvuldig melding van haar vertrek als China-correspondente. De reden? Ze ontdekte dat ze een stuk minder verdiende dan haar directe mannelijke collega's bij de Britse publieke omroep.
Waar Gracie het belangrijk vond om een statement te maken over de loonkloof tussen mannen en vrouwen, zijn dat soort acties in Duitsland en IJsland niet meer nodig. Die landen hebben sinds deze week wetten die ervoor moeten zorgen dat mannen en vrouwen een gelijke beloning voor gelijk werk krijgen.
Ook in Nederland is er aandacht voor het onderwerp. Zo komt presentatrice Astrid Joosten volgende week met het nieuwe programma Wat verdien je?, waarin elke week drie Nederlanders over hun salaris praten.
Toch wordt er hier nog weinig gedaan om de loonkloof tussen mannen en vrouwen te dichten. Hoe komt dat? En wat moet er volgens betrokkenen gebeuren om het salarisverschil kleiner te maken?
20 procent minder
Uit de meest recente cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek over de loonkloof - cijfers uit 2014 - blijkt dat Nederlandse vrouwen in het bedrijfsleven 20 procent minder verdienen dan hun mannelijke collega's. Bij de overheid verdienden vrouwen 10 procent minder.
Dat grote verschil is deels te verklaren: vrouwen werken vaker in deeltijd dan mannen. Ook is bij deze percentages geen rekening gehouden met verschil in leeftijd, werkervaring en opleidingsniveau. Als al die zaken wel worden meegenomen, is de loonkloof kleiner. Vrouwelijke werknemers verdienen in het bedrijfsleven 7 procent minder dan mannelijke werknemers, bij de overheid is dat 5 procent minder.
Dat stukje is precies het verschil in beloning dat vakbonden en belangenclubs weg willen nemen. Afgelopen oktober publiceerde FNV een rapport over de loonkloof en kondigde de vakbond aan dat het wil strijden voor transparante salarissen. Vrouwennetwerk Women Inc probeert het thema al langer op de politieke agenda te zetten.
"Eigenlijk is een gelijke beloning in Nederland al heel lang verplicht, want in de wet staat dat een werkgever niet mag discrimineren op geslacht", zegt arbeidsmarktdeskundige Suzan Steeman van Women Inc. "Maar de loonkloof komt in iedere branche voor. Er wordt door de overheid helemaal niet gecontroleerd op verschillen in salaris tussen mannelijke en vrouwelijke werknemers."
Wetten in IJsland en Duitsland
In IJsland is net een wet ingegaan die vaste salarissen koppelt aan bepaalde banen. Hoe hoger een baan scoort op factoren zoals benodigde opleiding, verantwoordelijkheid, stress of fysieke inspanning, hoe hoger de bijpassende beloning. Bedrijven met meer dan 25 personeelsleden zijn verplicht aan iedere medewerker met dezelfde baan ook exact hetzelfde salaris te betalen.
Duitsland gaat minder ver, daar kunnen werknemers sinds deze week het gemiddelde salaris opvragen van mensen die binnen het bedrijf hetzelfde werk doen. Met die kennis is het makkelijker onderhandelen over het loon en komen de salarissen van verschillende medewerkers dichter bij elkaar te liggen, is de gedachte. De wet geldt echter alleen voor bedrijven met 200 medewerkers of meer.
Ongelijk belonen is al verboden, bedrijven zijn zich daarvan bewust.
Werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB Nederland vinden zulke wetgeving in Nederland niet nodig. "Ongelijk belonen is al verboden, bedrijven zijn zich daarvan bewust. Bovendien is de huidige trend al de goede - de verschillen worden steeds kleiner door het stijgende opleidingsniveau van vrouwen. Als die trend doorzet - en we zien niet in waarom dat niet zo zou zijn - is het probleem binnen enkele jaren vanzelf opgelost", zegt een woordvoerder.
De overheid richt het beleid intussen vooral op meer deelname van vrouwen aan het arbeidsproces, minder op het stukje ongelijke beloning dat overblijft als de arbeidsparticipatie van mannen en vrouwen gelijk zou zijn.
"Het beleid is gericht op het beter mogelijk maken van de combinatie van arbeid en zorg. Onder meer via invoering van kraamverlof voor partners, modernisering van het zorgverlof en het versterken van de kwaliteit van de kinderopvang", legt een woordvoerder van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid uit.
"Een onderdeel van de loonkloof is de beloningsdiscriminatie van vrouwen. De coalitiepartijen hebben afgesproken dat er meer aandacht komt voor het bestrijden van discriminatie bij werving en selectie. Hierbij zal ook gekeken worden naar de aanpak van beloningsdiscriminatie."
Bewijslast
Een nieuwe wet lijkt op korte termijn onwaarschijnlijk, tenzij het aan Tweede Kamerlid Liliane Ploumen van oppositiepartij PvdA ligt. Zij werkt momenteel aan een initiatiefwetsvoorstel waarin staat dat bedrijven moeten kunnen aantonen dat mannen en vrouwen die hetzelfde werk doen ook hetzelfde loon krijgen.
Women Inc juicht het voorstel van Ploumen toe. Volgens Steeman zijn er drie zaken die moeten veranderen om de loonkloof te dichten. "Bedrijven moeten salarissen transparant maken, er moet controle komen op gelijke beloning en de bewijslast moet bij bedrijven komen te liggen. Over dat laatste punt: nu is het zo dat een werknemer moet aantonen dat hij of zij een lager loon krijgt dan directe collega's. Nee, laat een werkgever maar aantonen dat-ie goed zit met de hoogte van de salarissen."
