'Trump keek alsof hij een spook zag toen hij de verkiezingen won'

• Eline de Zeeuw

  redacteur Buitenland

Deze zin, over hoe het eraan toe ging bij de familie Trump in de verkiezingsnacht van 2016, is een van vele spraakmakende passages in een boek over het presidentschap van Donald Trump. Het gaat om Fire and Fury: Inside the Trump White House van Michael Wolff. Het boek verschijnt pas volgende week, maar domineert nu al de krantenkoppen.

Trump probeert de publicatie van het boek, dat een niet bepaald flatterend inkijkje in zijn presidentschap geeft, tegen te houden. In een brief dreigen Trumps advocaten de auteur en de uitgever aan te klagen voor smaad. Ondertussen liggen de eerste verhalen dus al op straat.

Zo onthulde The Guardian gisteren eerste stukken uit het boek. Daarin staan onder meer explosieve uitspraken van Steve Bannon. De voormalig top-strateeg noemt een ontmoeting van Trumps zoon en schoonzoon met een Russische advocate een "vorm van verraad" en beschrijft dochter Ivanka als "zo dom als een baksteen".

Het is misschien wel de wreedste break-up van een president en zijn voormalig assistent in de moderne geschiedenis. Het bondgenootschap tussen Trump en Bannon, dat toch al aan erosie onderhevig was, spatte met de onthullingen dramatisch uit elkaar.

Het Witte Huis verklaarde na de publicatie dat Trump de uitspraken van zijn voormalige vertrouweling met "woede" en "walging" had vernomen. Hij bestreed vuur met vuur door gelijk naar Bannon te sneren dat hij samen met zijn baan in het Witte Huis ook zijn verstand had verloren. Bovendien zou de ex-strateeg zijn invloed in het Witte Huis sterk hebben overdreven. Een advocaat van de president heeft Bannon er inmiddels van beschuldigd een geheimhoudingsovereenkomst te schenden.

Duidelijk is wel dat Fire and Fury het Witte Huis bezighoudt. Want er is meer. Zo zou Trump in de verkiezingsnacht van 2016, toen het erop leek dat hij ook tegen zijn eigen verwachting in de verkiezingen van Clinton zou winnen, wit zijn weggetrokken. "Hij keek als een spook", verklaart een vriend van Trumps zoon Donald jr. in het boek. First Lady Melania barstte volgens hem zelfs in tranen uit - "en niet van vreugde".

De miljardair zou de verkiezingen helemaal niet hebben wíllen winnen, schrijft Wolff. Sterker nog, verliezen zou voor Trump een droomscenario zijn geweest. Het zou hemzelf, maar ook zijn dochter Ivanka en schoonzoon Jared Kushner immers enorme bekendheid opleveren. Het merk Trump en daarmee de hele familie een boost geven. En daar konden ook Steve Bannon en campagneleider Kellyanne Conway van profiteren.

De voordelen van een nét verloren strijd om het presidentschap werden volgens Wolff ingefluisterd door Roger Ailes, de oud-baas van Fox News. Die zou ooit tegen hem hebben gezegd: "Als je een carrière in de televisiewereld ambieert, doe dan eerst een gooi naar het presidentschap." Het pakte dus anders uit - niet alleen voor Trump zelf.

Wolff schrijft ook dat de president niet zou hebben genoten van zijn eigen inauguratie. Hij was naar verluidt boos dat grote beroemdheden de uitnodiging voor zijn evenement afwezen en maakte voor het oog van anderen ruzie met zijn vrouw, die op haar beurt vocht tegen de tranen.

Daarnaast zou Trumps dochter Ivanka, wanneer de kans zich voordoet, een gooi naar het presidentschap willen doen. "De eerste vrouwelijke president, zo hoopt Ivanka, zou niet Hillary Clinton worden maar Ivanka Trump", schrijft Wolff. De oudste dochter van de president en haar man Jared Kushner zouden daarom 'ja' hebben gezegd tegen een functie in het Witte Huis.

'Semi-permanente werkplek'

In zijn boek volgt de 64-jarige Michael Wolff de regering vanaf Trumps verkiezing tot afgelopen oktober. De columnist van New York Magazine en Vanity Fair schreef het boek na ruim 200 interviews met mensen rond de president.

Na Trumps inauguratie kreeg Wolff "de mogelijkheid om een soort semi-permanente plek in de West Wing van het Witte Huis te veroveren", een idee dat volgens hem werd aangemoedigd door de president zelf. Volgens New York Magazine maakte Wolff handig gebruik van het gebrek aan politieke ervaring van Trumps regering bij het verzamelen van informatie. Zo kreeg hij een ongekend inkijkje in het Witte Huis.

Maar er is ook kritiek. Volgens Witte Huis-woordvoerder Sarah Sanders zit het boek "vol met valse en misleidende verklaringen van individuen die geen toegang of invloed hebben in het Witte Huis".

Ook worden passages uit het boek in twijfel getrokken door meerdere Amerikaanse media. Zo beschrijft Wolff de wanhoop die op Trumps gezicht zou hebben gestaan toen duidelijk werd dat hij Hillary Clinton zou verslaan. In andere reconstructies reageerde Trump weliswaar verrast op zijn winst, maar was hij ook verheugd.

Ook laten de eerste van vele door Wolff genoemde bronnen in het boek van zich horen. Zo veegt een vriend van Trump, de miljardair Tom Barrack, de vloer aan met de manier waarop hij door de auteur geciteerd wordt. Barrack zou over Trump hebben gezegd dat hij "niet alleen gek, maar ook dom" is. Niets van waar, zegt Barrack nu. "Het klopt totaal niet met de manier waarop ik praat en denk over de president."

Maar volgens andere media heeft Wolff veel interviews opgenomen en uren aan materiaal op band staan, ook van gesprekken waarbij sprekers dachten off the record te praten. Het lijkt daardoor erg moeilijk te worden voor de hoofdrolspelers in Wolffs boek om hun onthullende uitspraken te ontkennen.