'In Iran weet je meer als je Telegram volgt dan als je de krant leest'
Al dagen gaan Iraniërs de straat op om te protesteren en voor hen is berichtendienst Telegram daarbij essentieel. De demonstranten, die in eerste instantie vooral vanwege stijgende voedsel- en brandstofprijzen de straat op gingen, richten zich inmiddels op de regering van president Rouhani en opperste leider ayatollah Khamenei. Bij de protesten zijn naar schatting al twintig doden gevallen.
Demonstraties tegen de regering zijn in Iran zeldzaam. De laatste grootscheepse protesten waren in 2009 en werden de Groene Revolutie genoemd. Toen werd er veel gebruikgemaakt van Twitter om met elkaar te communiceren. Sindsdien is dat netwerk geblokkeerd. Nu, 9 jaar later, vervult Telegram dus die rol.
Die app is in Iran ontzettend populair. Meer dan 40 miljoen Iraniërs gebruiken Telegram. 48 miljoen inwoners (op een bevolking van 80 miljoen) van het land hebben een smartphone. Ter vergelijking: in januari 2017 had de app wereldwijd zo’n 100 miljoen maandelijks actieve gebruikers. "Zonder de chat-app waren er geen demonstraties geweest", analyseert correspondent Thomas Erdbrink.
Alles gaat via Telegram
Telegram kon zo groot worden omdat de app in het land wordt toegestaan. "Eerder gebruikten Iraniërs WeChat of WhatsApp, maar die apps werkten niet zo goed of werden geblokkeerd." Telegram wordt ook gebruikt door de (semi)overheid, waardoor de app niet werd geblokkeerd. Twee dagen geleden, na de eerste protesten, gebeurde dat alsnog. Ook Instagram is sindsdien geblokkeerd. Daarnaast wil de regering al langer meer grip krijgen op Telegram.
"Iraniërs doen alles via Telegram. Je weet meer als je Telegram volgt dan als je de krant leest", zegt Erdbrink. Iran kent veel kranten, maar dat zijn vaak spreekbuizen voor bepaalde facties. Naast privéchats staat Telegram ook bekend om zogenoemde kanalen waar je je op kunt abonneren, vergelijkbaar met Facebook-pagina’s en Twitter-accounts. In die kanalen wordt veel informatie gedeeld.
Het is weleens gebeurd dat mensen iets op Telegram zeggen en dat de volgende dag de cyberpolitie, Fata, op de stoep staat.
De kanalen zijn overigens al wel enigszins aan banden gelegd, zegt Erdbrink. Als je meer dan 5000 abonnees hebt, moet je een vergunning aanvragen. Daarnaast kijkt de Iraanse overheid mee. "Het komt voor dat mensen iets op Telegram zeggen en dat de volgende dag de cyberpolitie, Fata, op de stoep staat." Soms verwijdert Telegram wel eens een kanaal, zegt Erdbrink, maar dan is er in mum van tijd een nieuw kanaal aangemaakt.
Telegram-kanalen sluiten
Telegram werd op 31 december door de Iraanse overheid gevraagd om bepaalde kanalen af te sluiten. Volgens de chatdienst gaat het om kanalen van demonstranten zonder kwaad in de zin en het bedrijf weigerde daarom mee te werken. Daarop besloot Iran de chatdienst af te sluiten.
Tegelijkertijd schrijft de topman van de app, Pavel Durov, dat het bedrijf wel een bekend Iraans kanaal moest afsluiten omdat de leden opriepen tot geweld. Na een excuses is het account, Amadnews, hersteld. In de chatdienst zijn inmiddels verschillende kanalen te vinden die zich 'Amadnews' noemen. Wat meteen ook aangeeft dat Telegram niet perse zorgt voor een duidelijker beeld van wat er gebeurt. Net als andere sociale media is het met regelmaat lastig om vast te stellen wat wel en niet echt is.
Niet alleen Telegram is populair maar ook Instagram. Terwijl de andere apps van moederbedrijf Facebook, Facebook zelf en WhatsApp, niet bereikbaar zijn. "Het is verrassend dat de regering Instagram heeft toegestaan, nadat dergelijke apps jarenlang werden geblokkeerd", zegt Erdbrink.
Sneller mobiel internet
Iran heeft sociale media nodig, aldus Erdbrink. "Dat blijkt ook wel uit het feit dat de regering meer dan een jaar geleden het mobiele netwerk 4G beschikbaar heeft gesteld." Dit maakt het veel makkelijker om foto’s en zeker video’s te delen. Dat is ook waar Instagram met name voor wordt gebruikt.
Toch is er een belangrijk verschil tussen de functies van Instagram en Telegram: die laatste is echt een vervanger van traditionele nieuwsbronnen, dat is de fotodienst toch in een mindere mate.
Op dit moment zijn de twee diensten dus geblokkeerd, al zijn er wel manieren deze te omzeilen. In het land wordt volgens Erdbrink door veel mensen gebruikgemaakt van VPN-diensten (virtual private network) waardoor je alsnog gebruik kunt maken van sociale media, en dus ook bijvoorbeeld Facebook of Twitter. Maar ook die diensten zijn soms geblokkeerd, zegt Erdbrink.
