Ierse grensbewoners: grens dicht na brexit is 'vreselijk vooruitzicht'

Even leek premier May op weg naar een doorbraak in de brexit-onderhandelingen. Maandag in Brussel moest het gebeuren. Maar haar gedoogpartner, de Noord-Ierse DUP, trok abrupt aan de noodrem. De ontwerptekst van de deal over de grens tussen Noord-Ierland en Ierland kunnen ze niet accepteren, zeiden ze.

Sindsdien is het grote chaos. Want May wil per se op de EU-top volgende week een doorbraak forceren in de moeizame brexit-gesprekken. Alleen heeft ze daarvoor tot uiterlijk eind deze week om het conflict met de Noord-Ieren op te lossen.

De DUP, de protestantse en pro-Britse partij, weigert akkoord te gaan met een soort speciale status voor Noord-Ierland. Daarin zullen de Noord-Ieren zich in veel gevallen wél aan EU-regels moeten aanpassen en de rest van het Verenigd Koninkrijk niet. Dat is namelijk, zegt de EU, de enige manier om de Ierse landsgrens open te houden. En hoewel May vandaag telefonisch met DUP-leider Arlene Foster heeft gesproken, is er voorlopig nog geen uitzicht op een compromis.

Harde grens

Dat baart bewoners in de grensregio grote zorgen. Want zonder afspraken over de grens, die al bijna twintig jaar open is, wordt de kans op een 'harde grens' steeds groter. In de Goede Vrijdagakkoorden van 1998, die na bijna dertig jaar een einde maakten aan het sektarische geweld tussen katholieken en protestanten in Noord-Ierland, is afgesproken dat de grens open moet blijven.

En dat heeft de regio ongelooflijk veel goed gedaan, zegt Martin Eves. Hij heeft een recyclingbedrijf op nog geen kilometer van de grens in Ierland. Hij verwerkt hout en plastic voor beide Ierlanden. "35 procent van onze omzet halen we uit Noord-Ierland. We gaan de hele dag zonder nadenken de grens over. Ook als katholieken en protestanten leven we veel meer door elkaar heen. Als er in de brexit-onderhandelingen geen deal komt over de grens, komen er weer controles, slagbomen, opstoppingen. Dan kan ik de handel met Noord-Ierland wel afschrijven."

In het nabijgelegen Pettigo voel je ook het ongemak over brexit. De grens loopt dwars door het dorp heen. Een vervallen douanepost herinnert nog aan de harde grens, iets waar niemand in het dorp naar terug wil. Mensen hier zijn echt bang dat er weer controles komen. Dat zou een catastrofe zijn voor deze regio, zegt James, die in het lokale postkantoor werkt.

Ook zijn velen in het dorp boos op de DUP, zelfs mensen die normaal op de DUP stemmen. "Ze zetten hun hakken in het zand omdat ze weten dat May afhankelijk is van ze", zegt een dame die aan de Noord-Ierse kant van de grens woont. "En als ze het zo hard blijven spelen, komt de harde grens weer terug. Dat is een vreselijk vooruitzicht. Ik ga wel vijf, zes keer per dag de grens over."

Maar voorlopig lijkt de DUP niet in te binden. En is het aan May om met een compromis te komen waarmee ze én de Noord-Ierse gedoogpartner tevreden stelt, de EU en Ierland overtuigt en het belangrijkste: kan garanderen dat de grens tussen Ierland en Noord-Ierland gewoon open blijft. Een helse klus.