Longkankerscreening: en de niet-rokers dan?

• Roselien Herderschee

  redacteur Zorg

Een groep wetenschappers uit acht Europese landen vindt dat risicogroepen op longkanker gescreend moeten worden. Dan valt te denken aan zware rokers of ex-rokers. Maar of er in Nederland uiteindelijk echt gescreend gaat worden op longkanker, is nog lang geen uitgemaakte zaak.

"Voordat we zo ver zijn moet er nog een hoop gebeuren en besproken worden", zegt Robin Cornelissen, longarts in het Erasmus MC. Namens de Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose (NVALT) buigt hij zich al langer over de vraag of screening een goed idee zou zijn.

"Wij staan er positief tegenover", zegt hij. "Maar als we dit in Nederland willen doen, moet het goed gebeuren. In Amerika bleek bijvoorbeeld dat van de mensen die in aanmerking kwamen voor screening, maar 4 procent dat liet doen. Zo'n lage opkomst wil je niet." Cornelissen pleit daarom voor een samenwerking met huisartsen. Ook zou een screening altijd samen moeten gaan met een stop-met-roken-programma. "Dat is allemaal niet goedkoop."

En de niet-rokers?

"De meeste screening-programma's kosten al met al geld", zegt Bart Kiemeney, hoogleraar epidemiologie aan het Radboudumc. Als belangrijke winst van het vroeg opsporen van ziekten noemt hij het omlaag brengen van sterfte in de groep die gescreend wordt. Maar hij noemt ook veel nadelen. "Denk aan mensen die onnodig ongerust gemaakt worden, doordat de screening een afwijking laat zien, maar waarbij na uitgebreider en vaak ingrijpender onderzoek blijkt dat ze niet ziek zijn. Bovendien is vaak onduidelijk wie je nou precies moet screenen en wie niet."

Longkankerscreening zou zich richten op zware rokers en ex-rokers. "Dat snap ik wel, want dat is de enige manier om zo'n programma kosteneffectief te krijgen", zegt Kiemeney. "Maar dat is misschien wel wat zuur voor de niet-rokers. Tegenover 10 procent van de zware rokers, zal een half procent van de niet-rokers ook ooit longkanker krijgen. Maar die komen niet in aanmerking voor screening."

Dat kan volgens hem zorgen voor een onrechtvaardigheidsgevoel. "Je kunt je ook afvragen of we met elkaar geld moeten steken in screening naar een ziekte waarbij roken zo'n grote rol speelt. We geven dan toch een soort boodschap af van: je kunt toch wel roken, want de kanker sporen we wel op tijd op."

Onrecht

Bij de Gezondheidsraad ligt nu nog geen verzoek om een advies over longkankerscreening. Mocht het ministerie zo'n screening serieus in overweging nemen, wordt de Gezondheidsraad om advies gevraagd. Staatssecretaris Blokhuis heeft screening in ieder geval als optie op de radar, al wil hij ook werk maken van het verder terugdringen van roken.

Blokhuis verwijst naar een langlopend onderzoek naar de effecten van screening. Daarvan moeten de uitkomsten nog openbaar worden. "Zodra die er zijn, zullen we in samenwerking met de Gezondheidsraad beoordelen of de stand van de wetenschap zodanig is dat een nieuwe adviesaanvraag over screening op longkanker als bevolkingsonderzoek aan de orde is. De Gezondheidsraad geeft vervolgens advies."

Prostaatkanker en andere ziektes

In de vijver van screeningsvoorstellen die bij de Gezondheidsraad bekend zijn, wordt screening op longkanker vergezeld door veel andere voorstellen. Zo zijn er ook groepen die pleiten voor screening op prostaatkanker, voor het screenen op een verwijding van de lichaamsslagader in de buik (AAA), of voor aanpassingen in bestaande screeningsprogramma's.

"Er zijn er nog veel meer te bedenken en dus moeten we gaan prioriteren", zegt Schoten. "Bespreken welke vormen voorrang zouden moeten krijgen op andere, en waarom. Daar gaan we binnenkort graag over praten met de nieuwe bewindslieden op het ministerie van Volksgezondheid."