Hier geboren, zonder nationaliteit: 'Alsof ik geen Nederlander ben'

De 16-jarige Vanessa heeft een groen paspoort. Dat komt doordat haar moeder, die vanuit Sudan naar Nederland was gevlucht, overleed voordat ze haar herkomst kon bewijzen. In Vanessa's paspoort staat daarom 'nationaliteit onbekend', net als bij haar 13-jarige zusje Chisom.

Schoolreisjes zijn soms problematisch. "Engeland komen we bijvoorbeeld niet binnen." Ze vindt het niet fijn om erover te praten. "Het is alsof ik geen Nederlander ben, maar ik ben hier wel geboren."

Vluchtelingenorganisatie UNHCR schat dat in ons land 10.000 mensen in dezelfde situatie zitten als de twee zusjes. Ze zijn staatloos, worden door geen enkel land erkend als onderdaan en vallen tussen wal en schip.

Wereldwijd gaat het volgens de belangenorganisatie om zo'n 3,4 miljoen mensen. Op een bijeenkomst in Amsterdam pleitte de UNHCR vandaag voor het uitbannen van staatloosheid. Maar paradoxaal genoeg, moet het daarvoor eerst worden erkend.

Voordelen

Want iemand die als staatloos geregistreerd staat, heeft meer rechten dan iemand met de status 'nationaliteit onbekend'. "Als je staatloos bent, kun je bijvoorbeeld makkelijker de Nederlandse identiteit aanvragen", zegt Vanessa. Na drie jaar legaal verblijf mogen staatlozen dat doen, tegen lagere kosten. Ook mogen ze dan een reisdocument aanvragen.

Maar Nederland heeft op dit moment geen procedure om vast te stellen of iemand staatloos is. "Terwijl in twee internationale verdragen is afgesproken, en die zijn ook geratificeerd door Nederland, dat landen zorg moeten dragen voor die mensen", zegt UNHCR-directeur Andrea Vonkeman in het NOS Radio 1 Journaal.

Fotograaf Anoek Steketee maakte portretten van twaalf staatlozen. Haar foto's zijn te zien in een tentoonstelling in het Rijksmuseum. "Het zijn allemaal schrijnende en absurde verhalen", zegt ze over de geportretteerden.

Steketee vertelt over de gedeporteerde Palestijn Ali. Die leeft al twintig jaar op straat en er is volgens de fotograaf geen enkel bewijs over zijn afkomst. "Ali heeft zelfs de Israëlische autoriteiten gebeld, want hij heeft daar ooit gevangengezeten. Maar volgens die gegevens was hij overleden."

Op zoek

Ook de biologische moeder van Vanessa en Chisom had grote moeite om te bewijzen waar ze vandaan kwam. Ze beweerde dat ze Sudanese was, maar die claim kon ze niet onderbouwen met officiële documenten. "Als ik 18 ben, moet ik hetzelfde proces doorlopen en op zoek naar de brondocumenten van mijn moeder", zegt Vanessa.

Hoewel er een vaste procedure ontbreekt, hebben de twee zusjes wel de staatloos-status gekregen. "Dat is een grote opluchting. Het heeft langer dan tien jaar geduurd."