De Bende van Nijvel: thriller met eeuwige cliffhanger

• Eline de Zeeuw

  redacteur Buitenland

Sinds dit weekend is er geen ontkomen aan de Bende van Nijvel. Ruim dertig jaar na de laatste overval van de Belgische bende, lijkt er een doorbraak te zijn in het onderzoek naar de daders. Een oud-agent bekende op zijn sterfbed dat hij een van de overvallers was die begin jaren 80 dood en verderf zaaiden.

Wat voor groep was de Bende van Nijvel? En waarom is België er na al die tijd nog zo van in de ban?

De Bende van Nijvel was in ieder geval een abnormale bende, zeggen de Belgische onderzoeksjournalist Douglas de Coninck en de Nederlandse journalist Frans Boogaard, die al tientallen jaren in België woont.

De Bende van Nijvel was meedogenloos. De definitie van een goede roofoverval is volgens De Coninck "zo min mogelijk slachtoffers en zoveel mogelijk buit". "Dat weet iedereen. Je verwondt niemand opzettelijk, en al helemaal geen kinderen", zegt de onderzoeksjournalist van De Morgen. "Het is een erecode onder criminelen. Maar deze bende zocht expliciet de confrontatie met de politie en kinderen."

Reebout en champagne

Het geweld dat de bende gebruikte was enorm, de buit relatief klein. Zo martelden ze bij een van hun eerste overvallen in 1982 de conciërge van een restaurant, om hem vervolgens met zeven kogels door het hoofd dood te schieten. In plaats van daarna de kassa leeg te roven, schoven de bendeleden aan tafel om taart en reebout te eten die ze met champagne wegdronken.

De grootste overval van de Bende van Nijvel is ook gelijk de laatste. In november 1985 worden bij een overval op de Delhaize-supermarkt van Aalst acht mensen doodgeschoten. De buit is ook dit keer mager: slechts 25.000 euro.

"Ik herinner het me nog heel goed", zegt de huidige burgemeester van Aalst, Christoph D'Haese. "Ik zat als 18-jarig jochie bij de wedstrijd Anderlecht tegen Brugge toen het nieuws werd omgeroepen in het stadion. De angst die je voelde was enorm."

België in angst

De bende heeft België begin jaren 80 in haar ban. "Mensen waren bang, ze vermeden de straten", vertelt D'Haese. De Coninck ziet parallellen met het heden. "Je kunt de dagen na zo'n aanslag vergelijken met de schok die er door België ging na de terreur in Brussel en Zaventem vorig jaar."

Belgen die in die jaren op vrijdagavond inkopen voor het weekend deden, zagen scherpschutters op het dak van supermarkten zitten. Mannen werden op straat staande gehouden en zonder reden gefouilleerd. "De politie vermoedde dat jongens van een jaar of 18 achter de daden zaten", herinnert De Coninck zich. "Dat was ik ook. Ik ben heel wat keren gecontroleerd, terwijl ik gewoon door het winkelcentrum liep."

De politie trad steeds harder op. "Er zijn heel wat onschuldige slachtoffers gevallen", zegt De Coninck. "Zo werden simpele winkeldieven neergeschoten omdat ze voor de bendeleden werden aangezien."

Vele aanwijzingen, geen daders

Tientallen rechercheurs, duizenden uren speurwerk, vele aanwijzingen, maar geen enkel bendelid dat gepakt werd. Hoe is dat mogelijk?

De Coninck doet als journalist al meer dan twintig jaar onderzoek naar de Bende van Nijvel. Na de ontmaskering van 'De Reus', afgelopen week, voelt hij zich eindelijk in zijn vermoedens bevestigd. "Het onderzoek naar de dadergroep werd gedaan door de daders zelf."

Ook Boogaard, die sinds 1987 in België woont, zegt het "onmiddellijk te geloven als blijkt dat mensen in dit onderzoek van begin af aan tegengewerkt zijn". Burgemeester D'Haese noemt het onderzoek zelfs "het grootste blunderboek van Belgische justitie".

De naam van Chris B., 'De Reus', was al meer dan twintig jaar bekend bij de politie. Een jeugdvriend zou de oud-agent herkend hebben op een compositietekening. Toch deed de politie niets met die tip.

Maar meer nog dan België wil weten wie de daders zijn, wil het land een antwoord op de waarom-vraag. "Daar wordt zo verschrikkelijk naar gesmacht", zegt D'Haese. "Slachtoffers en nabestaanden worstelen hier nog elke dag mee. Onze gemeenschap in Aalst heeft recht op de waarheid."

Doorbraak?

Er gaan de wildste theorieën over de motieven van de Bende van Nijvel. Er zijn complotdenkers die beweren dat de CIA achter de daden zit en zo het communisme in West-Europa wilde ontmoedigen, maar meer gangbaar is het idee dat de bende het land wilde destabiliseren. "De bendeleden zou uit extreem-rechtse militairen uit de rijkswacht bestaan en met de acties het land willen ontregelen", zegt Boogaard.

Kan er ruim dertig jaar na de eerste overval dan eindelijk gesproken worden over een doorbraak in het onderzoek naar een van de grootste mysteries van de Belgische geschiedenis? "Nee", zegt De Coninck resoluut. "Dit is decennia lang in de doofpot gestopt. De waarheid gaat er niet meer uitkomen. Waarom zou dat na al die jaren anders gaan?"

Boogaard is iets optimistischer. "Maar er moet over gedebatteerd worden tot in het parlement. Je weet niet tot op welk niveau dit onderzoek is tegengewerkt."

D'Haese is naast burgemeester ook lid van het Belgisch Parlement. "De eerste vragen zijn al gesteld in de Kamer", zegt hij. "We moeten de onderste steen boven krijgen. En dat lijkt mij het beste met nieuwe onderzoekers."