Neuzen in mystieke boeken die Dan Brown gebruikte in Amsterdamse bieb
Wat hebben plastic bestek en een Amsterdamse bibliotheek met oude geschriften over mystiek en alternatieve religies met elkaar te maken? Op het oog niet veel, ware het niet dat het een voortkomt uit het ander.
Succesauteur Dan Brown opende gisteravond de Ambassade van de Vrije Geest aan de Keizersgracht, waar de bijzondere collectie van de Bibliotheca Philosophica Hermetica is ondergebracht. Deze bibliotheek is het gevolg van de liefdevolle, gedreven verzameldrift van zakenman Joost Ritman, die een fortuin verdiende aan de verkoop van luchtvaartbestek.
Nergens ter wereld is er een bibliotheek op dit gebied van deze omvang en kwaliteit.
Dan Brown maakt bij de research voor zijn bestsellers regelmatig gebruik van de unieke collectie van 24.000 manuscripten en boeken. De bibliotheek bevat werken over de hermetica, rozenkruisers, vrijmetselaars, alchemie, mystiek, gnosis, westerse esoterie, kabbalah en soefisme. Zo geheimzinnig en gesloten als deze stromingen en genootschappen ooit waren, zo openbaar en toegankelijk wilde Ritman ze maken.
Dat is gelukt. Wetenschappers uit binnen- en buitenland maken intensief gebruik van deze collectie. Wouter Hanegraaff, hoogleraar hermetische filosofie aan de UvA, is een van hen. "De Ritman-collectie is uniek en internationaal van enorm belang. Nergens ter wereld is er een bibliotheek op dit gebied van deze omvang en kwaliteit."
Om de toegankelijkheid van de soms uiterst kwetsbare boeken en manuscripten te vergroten, is gestart met digitalisering van de collectie. Brown schonk vorig jaar 300.000 euro om hieraan bij te dragen.
"Ik ben altijd gefascineerd geweest door de mystieke stromingen door de eeuwen heen", zegt hij. "Een van de belangrijkste bewaarplaatsen wereldwijd op dit gebied is de Ritman-collectie in Amsterdam. Ik wil er graag aan bijdragen dat deze bijzondere verzameling overal ter wereld geraadpleegd kan worden."
Staat sprong te hulp
Toch kent de bibliotheek een roerige geschiedenis. Toen Joost Ritman in financiële problemen kwam, dreigde zijn collectie uiteen te vallen. De overheid greep in en nam een deel van de verzameling over. Het kreeg de stempel beschermd cultuurbezit en daarmee was gewaarborgd dat de collectie Nederland nooit mocht verlaten.
Deze kerncollectie is tegenwoordig ondergebracht in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. De bedoeling was dat het andere deel van de bibliotheek ook door de overheid zou worden overgenomen, maar door de kredietcrisis ging dat niet door. De oorspronkelijke bibliotheek in de Jordaan sloot zijn deuren en de collectie werd ondergebracht op verschillende locaties.
Collectie weer samenbrengen
Met de opening van de Ambassade van de Vrije Geest is het de bedoeling dat de verzameling voor het grootste deel weer onder een dak komt. Of dat lukt, is nog maar de vraag.
Het deel dat in het bezit is van de overheid blijft vooralsnog in Den Haag. Het ministerie van Cultuur laat weten dat zij "de publieke belangen van het rijksdeel van de collectie beter verzekerd zien bij het beheer door een publieke bibliotheekinstelling dan bij een private. Een optie zou wel kunnen zijn dat de collectie teruggaat naar Amsterdam en ondergebracht wordt in de Universiteitsbibliotheek van de UvA." Het ministerie onderzoekt op dit moment of dat mogelijk is.
Maar ook zonder dat deel blijft het een unieke collectie, zegt directeur Esther Ritman, dochter van de grondlegger. "4000 werken bevinden zich in de Koninklijke Bibliotheek, dat is ruim 10 procent van de hele collectie. Natuurlijk hopen we dat beide delen ooit weer fysiek herenigd worden, maar het is belangrijker dat we de werken conserveren en digitaal ontsluiten."
