Staatscommissie: formatie is een black box

Kabinetsformaties in Nederland vormen een van de zwakke punten in het parlementaire stelsel. Dat is een van de voorlopige conclusies van een commissie die het parlementaire systeem onderzoekt.

Volgens de commissie onder leiding van de Noord-Hollandse commissaris van de koning, Remkes, is de formatie vanuit het perspectief van de kiezer en ook staatsrechtelijk een 'black box': de kiezer heeft er geen invloed op en moet het doen met de uitkomst. De commissie wijst erop dat formaties in Nederland vaak lang duren en vraagt zich af of ze niet anders, sneller en transparanter kunnen.

Geen meerderheid

Remkes noemt het verder een 'onvolkomenheid' in de representatieve democratie dat het altijd mogelijk is om in het parlement ingrijpende besluiten te nemen waarvoor geen meerderheid bestaat onder de bevolking.

Een derde problematisch punt vindt de commissie de niet altijd even duidelijke taakverdeling tussen de Tweede en Eerste Kamer en het ontbreken van een regeling om conflicten tussen de Kamers op te lossen.

Eerste Kamer te politiek

De 'staatscommissie parlementair stelsel' werd begin dit jaar ingesteld door het kabinet. Dat gebeurde op aandrang van Tweede en vooral Eerste Kamer.

Het plan voor een onderzoek werd voor het eerst in 2014 gedaan door de VVD in de senaat. Toenmalig fractievoorzitter Hermans vond dat de Eerste Kamer te veel politiek bedrijft.

Partijen, weerbaarheid, Europa

De commissie heeft nu haar eerste verkenning klaar, met een analyse van de sterke en zwakke punten van de parlementaire democratie in Nederland. Dit en volgend jaar gaat het onderzoek verder. Daarna moeten kabinet en Kamers bepalen wat ze met de conclusies doen.

Thema's die Remkes ook gaat bekijken, zijn onder meer de rol van politieke partijen ('verlies aan functie'), de weerbaarheid van de democratie ('digitale beïnvloeding van kiezers') en de kleinere macht van de nationale overheid ('overdracht van bevoegdheden aan EU en aan gemeenten en provincies').