'Ook Nederland heeft een Energiewende nodig'

• Rob Koster

  Economieverslaggever

Nederland moet in hoog tempo over op schone energie, huizen en kantoren isoleren, van het aardgas af en de elektrische auto in, vindt het nieuwe kabinet. Dat gaat heel erg veel geld kosten en iedereen moet meebetalen.

Net als in Duitsland is ook in Nederland een Energiewende nodig - een energieomslag - zegt de Nederlandse bestuursvoorzitter Peter Terium van het Duitse energiebedrijf Innogy. "Als je kijkt naar het percentage schone energie dat Nederland heeft in de energiemix, dan is dat nog steeds heel beperkt, teleurstellend".

Terium wijt de achterstand van Nederland ten opzichte van Duitsland aan het makkelijk en goedkoop beschikbare aardgas in Nederland. Duitsland had dat gas niet en heeft sinds de zogenoemde Energiewende in 2011 veel meer geïnvesteerd in schone, hernieuwbare energie dan Nederland.

Duitsland investeerde fors, omdat het onafhankelijk wilde zijn van Russisch gas. Ook omdat het snel alternatieven moest zoeken voor de sluiting van alle kerncentrales. Nederland heeft zijn eigen 'energie-omslag' nodig, volgens Terium.

"De weg die is ingezet om meer hernieuwbare energie te krijgen, moet worden doorgezet en dat betekent onder andere meer windenergie op land en op zee. Nederland heeft met zijn offshore-kennis bij bedrijven en ligging aan de Noordzee een prachtige uitgangspositie om daar een voortrekkersrol in te spelen. Door te investeren in kennisinstituten die samenwerken met het bedrijfsleven kan Nederland daar een leidende positie in nemen."

Peter Terium ziet het einde van de huidige energiemarkt naderen en splitste daarom een van de grootste energiebedrijven in Europa: "We zien dat het einde nadert van fossiel. Aandeelhouders investeren niet graag meer in fossiele energie, maar wel in hernieuwbare energie en in het netwerk en digitale oplossingen."

De risico's van investeringen in fossiele energie werden afgelopen week onderstreept door De Nederlandsche Bank (DNB). Die wil banken, pensioenfondsen en verzekeraars onderwerpen aan een 'stresstest' voor de overgang van fossiele naar schone energie.

Uit onderzoek van de toezichthouder blijkt dat verzekeraars 4,5 procent van hun beleggingen in CO2-intensieve sectoren hebben, zoals oliebedrijven. Banken hebben 11,5 procent van hun aandelenportefeuille in olie en vervuilende sectoren als landbouw, transport en de zware industrie. Voor pensioenfondsen is dit aandeel zelfs 12,6 procent. De vraag is wat die aandelen in de toekomst nog waard zijn.

Terium ontkent dat RWE met zijn overgebleven kolen- en gascentrales een sterfhuis is zoals veel critici beweren. "Kolen en gas krijgen een andere rol. De kosten van hernieuwbare opwekking zijn zo sterk omlaag gegaan dat ze inmiddels tegen fossiel kunnen concurreren."

Zon en wind concurreren kolen en gas weg?

Terium: "Ja, wel voor het grootste deel van de stroom maar niet voor die dagen dat er geen wind en geen zon is. Dan heb je fossiele energie nodig als opvangbekken en dat is een heel andere rol. Ze zijn in feite de verzekering van het energiesysteem." Hij pleit voor een 'capaciteitsmarkt', waarin reservecapaciteit gekocht wordt om ervoor te zorgen dat er een fossiele aanvulling is op schone energie.

"Engeland heeft een capaciteitsmarkt ingevoerd en Frankrijk heeft er een wet voor gemaakt. Het heet capaciteitsmarkt omdat aanbieders concurrerend hun capaciteit moeten aanbieden. Dat hebben we in Duitsland en Nederland nog niet vanwege overcapaciteit -er staan gascentrales stil- maar het gaat komen als we oude kolencentrales en kerncentrales sluiten."

Er gaat veel veranderen op energiegebied, wat staat de mensen - uw klanten - te wachten?

"Ik maak naar mijn mensen - vaak jonge werknemers - de vergelijking met Uber. Wij willen de Uber van de energiesector worden. Mensen willen een auto als het regent, als het droog is gaan ze te voet. Die vraag verandert voortdurend en dat combineert Uber met een flexibel aanbod van auto's, Omdat goed op elkaar af te stemmen heb je veel data nodig en algoritmes die dit op elkaar afstemmen."

"Wij gaan hetzelfde doen met energie als Uber met taxi's. Wij zullen met heel veel energie uit zon en wind een variabele productie hebben en zullen dat moeten matchen met een flexibele vraag. Door bijvoorbeeld water te verwarmen in huizen als er te veel stroom is, en dat te gebruiken als je het nodig hebt. Of door je wasmachine te gebruiken als er veel stroom-aanbod is. En dat doen we op een vergelijkbare manier voor kleine en grote bedrijven.."

Er zijn mensen die zeggen daar hebben we straks geen grote energiebedrijven meer voor nodig?

"Dat zeiden we tien jaar geleden ook van internetbedrijven en nu hebben we bedrijven als Google en Amazon. Apple levert uiteindelijk een iPhone maar je hebt die structuur er achter nodig om steeds weer nieuwe ontwikkelingen met complexe techniek te kunnen aanbieden."

We hebben niet uw energie maar uw kennis nodig?

"Als stroom steeds goedkoper wordt is het logisch dat de prijs van de stroom niet meer het doorslaggevende criterium is. Maar als stroom goedkoop wordt maar niet altijd in de gewenste hoeveelheid aanwezig is dan zal het helpen bij vraag en aanbod een steeds belangrijker rol gaan spelen. Bijvoorbeeld door de energiecomputer in de woonkamer die bepaalt of de zonne-energie in de batterij gaat, wanneer je je elektrische auto oplaadt of wanneer je in geval van nood de accu van je auto gebruikt voor verlichting in huis."

Gaat de energietransitie snel genoeg om alle klimaatdoelstellingen te halen?

"Je ziet bij de introductie van bijvoorbeeld de smartphones dat dit soort ontwikkelingen geen rechte lijn volgen maar uiteindelijk exploderen. Het is als een fles met ketchup, je weet dat er iets gaat komen maar je weet niet hoeveel en wanneer. Je ziet het bij windenergie op zee dat nu bijna zonder subsidie kan.

We zien het ook met met zonne-energie. Inmiddels kan zelfs een land als Nederland, dat niet echt veel zon heeft, met zonneweides concurrerend stroom maken. Ik persoonlijk denk dat het niet tot 2050 duurt. Wanneer precies wel, weet ik niet. Ik kan er wel over dromen en soms komen dromen uit."