Raketten Iran zijn afschrikking, maar het gaat uiteindelijk om atoomdeal

• Danny van Zeggelaar

  redacteur Online

Niet alleen met Noord-Korea maakt de Amerikaanse president Trump ruzie. Ook Iran krijgt van Trump de volle laag. Hij omschreef het Iraanse regime dinsdag als "economisch failliet", met "geweld als belangrijkste exportproduct". De deal die Obama sloot met de Iraniërs, kan ook niet rekenen op de warme steun van de president.

Integendeel. Hij wil de overeenkomst, waarin de sancties tegen Iran worden opgeheven in ruil voor de afbouw van het Iraanse nucleaire programma, heroverwegen. En dus kondigt Iran vandaag op zijn beurt aan het rakettenprogramma te moderniseren. Volgens persbureau Tasnim is er onder meer een ballistische raket gepresenteerd, die 2000 kilometer ver kan komen.

"Dat ze het nu zeggen, na de vergadering bij de Verenigde Naties, is een teken", zegt correspondent Thomas Erdbrink in het NOS Radio 1 Journaal. "Ze zeggen: als jullie het spel hard willen spelen, dan kunnen wij dat ook. En dit is een eerste stap van Iran, dat echt niet zomaar op hun rug gaat liggen."

Volgens Erdbrink draait het allemaal om de nucleaire deal. "Op 15 oktober komt er weer een deadline aan, een soort periodiek toetsmoment. Dan moet Trump besluiten of hij die deal wil doorzetten. Doet hij dat niet, dan valt die hele deal uit elkaar. Terwijl Iran die deal wil, net als de Europeanen, het Internationaal Atoomagentschap en iedereen die jarenlang aan die overeenkomst heeft gewerkt."

Voor de Iraanse president Rohani is de deal die hij sloot met Obama een kroonjuweel, weet Iran-deskundige Peyman Jafari. "Dat is zijn verdienste, dat heeft hij samen met Obama ondertekend. En Rohani voelt zich nu verzwakt, nu Obama weg is en Trump daarvoor in de plaats is gekomen. Maar hij voelt zich ook gesterkt door de rest van de wereld die zegt dat het nucleaire akkoord moet blijven. Want er is geen alternatief."

Jafari denkt niet dat Iran, met Rohani aan het roer, zelf uit het nucleaire akkoord zou stappen. "Rohani kreeg vanochtend in een persconferentie de vraag wat voor consequenties het heeft als de VS uit het akkoord stappen. Hij draaide een beetje om die vraag heen, want hij wil niet zeggen dat het geen consequenties heeft. Ik denk dat ze gewoon doorgaan, zelfs als de VS eruit stappen. Om te laten zien dat ze geen snode plannen hebben."

Stel, het gaat toch mis, hoe sterk is Iran? "Het leger van Iran is zwak", weet Jafari. "Zeker de luchtmacht en de marine. De Iraanse gevechtsvliegtuigen zijn veelal Amerikaans. Maar door de sancties van de VS tegen Iran, konden er geen onderdelen komen. Dat geldt ook voor de marine. Ze hebben kleine scheepjes, maar geen vliegdekschepen. En die hebben de VS en buurlanden wel."

Ook financieel doet de Iraanse krijgsmacht het veel minder dan andere landen in de regio. Waar aartsvijand Saudi-Arabië volgens het Stockholm International Peace Research Institute vorig jaar 63 miljard dollar uitgaf aan het leger, kwam Iran niet verder dan 12 miljard. "Ik denk niet dat je Iran als bedreiging moet zien", zegt Jafari. "Kijk maar naar het gedrag van de leiders. Ze zijn heel erg autoritair en heel erg berekend. Een soort realpolitik waardoor ze in het zadel blijven. Daar gaat een oorlog ze niet bij helpen."

Volgens Jafari wil Iran vooral erkenning hebben, als regionale macht in het Midden-Oosten. "Die positie hebben ze min of meer in de schoot geworpen gekregen", zegt hij. "Door het falen van Amerikaans beleid in Afghanistan en Irak. Er ontstond een machtsvacuüm in die landen, waar de Iraniërs in konden stappen. Maar dat Iran de hele regio overneemt, klopt niet. Natuurlijk hebben ze invloed. Maar dat hebben de Amerikanen, tienduizend kilometer verderop, ook."

De deskundige vermoedt dat dat voor Trump ook een heikel punt is. "Het leek erop dat Obama de machtspositie van Iran erkende door het nucleaire akkoord. Het was een compromis met Iran. De deur werd opengezet om op een later moment andere betrekkingen aan te kunnen gaan. Maar wat Trump eigenlijk wil is een verandering van het regime."

Jafari weet ook niet wat de Amerikanen voor reden zouden hebben om het akkoord op te zeggen. "Iran komt al z'n afspraken na, blijkt uit rapporten van het Internationaal Atoomagentschap. Europa gaat het niet pikken als het akkoord door Amerika wordt opgezegd. Aziatische en Europese landen beginnen juist de banden met Iran aan te halen. Ze kunnen het gooien op één zin, die ergens in een inleiding staat. Daarin staat dat het akkoord ook moet leiden tot een vreedzame wereld."

De vraag is wat de Iraniërs willen bereiken met hun nieuwe raketten. "Puur bedoeld als afweermechanisme", zegt de Iran-deskundige. "Ze hebben nog steeds een Amerika dat hen uit het zadel wil werpen en dus hebben ze, vinden ze zelf, wat afschrikkingsmiddelen nodig. Maar dat zijn geen nucleaire raketten. Ze weten wat er gebeurt als ze zélf beginnen met een aanval. De Amerikaanse overmacht is veel te groot."

Jafari denkt dat de Amerikanen zich nu meer zorgen moeten maken over Noord-Korea dan Iran. "Noord-Korea doet echt hele zorgelijke dingen, met het testen van kernwapens en raketten die de westkust van de VS kunnen bereiken. Dat is niet het geval met Iran. Het zijn allebei autoritaire regimes, maar in Iran is meer ruimte voor interne politiek, voor meningsverschillen. Dat ontbreekt in Noord-Korea."