Liu: een held in het Westen, verguisd in eigen land
De Chinese mensenrechtenactivist Liu Xiaobo omschreef zijn levensopdracht in een interview in 2007 als volgt: "Het is mijn overtuiging dat als je in een dictatuur een waardig en eerlijk persoon wilt zijn, je moet strijden voor mensenrechten en vrijheid van meningsuiting. Naar de gevangenis gaan is onderdeel van dat leven. Ik heb niets om me over te beklagen."
Het is de vraag of hij tien jaar later diezelfde woorden zou hebben gebruikt. Op 26 juni dit jaar werd hij uit de gevangenis overgebracht naar een ziekenhuis in Noord-China, nadat terminale leverkanker bij hem was geconstateerd. Vrij kwam hij niet. De Chinese autoriteiten willigden niet zijn verbitterde wens in om naar het buitenland te gaan, omdat hij niet in zijn geboorteland wilde sterven.
Vandaag werd bekend dat hij op 61-jarige leeftijd is overleden.
Geweten verloochend
Liu heeft een overweldigende lijst publicaties op zijn naam staan met scherpe kritiek op het Chinese communistische systeem. Het Nobelcomité telde in 2010 800 boeken en essays. Het was zijn tragiek dat zijn werken niet in China zelf gepubliceerd mochten worden.
Een voor hem typerende boektitel was Het land dat zijn geweten verloochent, dat in 2000 in Taiwan verscheen.
In 1989 keerde Liu halsoverkop uit de VS naar China terug om deel te nemen aan de protesten op het Plein voor de Hemelse Vrede in Peking. Mede door zijn ingrijpen werd een aftocht geregeld van de studenten op het plein, waarmee een bloedbad werd voorkomen. De autoriteiten erkenden zijn rol daarin en gaven hem strafvermindering bij zijn veroordeling wegens zijn aandeel in het protest.
Al zijn kritiek kwam hem op arrestaties en hechtenis te staan, maar in 2008 reageerden de autoriteiten ongewoon hard op het Charter 08 Manifesto, waarvan hij een van de ondertekenaars was. Hij drong daarin nogmaals aan op politieke hervormingen die het eind van de heerschappij van de communistische partij moesten inluiden.
Pro-westers
Het manifest zou uitkomen na de Olympische Spelen in 2008 in Peking. De ondertekening kwam Liu te staan op een gevangenisstraf van 11 jaar wegens ondermijning van het staatsgezag.
Het Nobelcomité in Oslo koos in 2010, toen Liu het eerste jaar van zijn gevangenisstraf had uitgezeten, tot woede van China Liu's kant door hem te eren met de Nobelprijs voor de Vrede. Het comité prees zijn "langdurige en geweldloze strijd voor fundamentele mensenrechten".
De toekenning zat China zo hoog dat er een jarenlange diplomatieke impasse met Noorwegen volgde. Liu kreeg geen toestemming de prijs op te halen, zoals de nazi's dat verboden aan Carl van Ossietzky in 1935. Na Aung San Suu Kyi was Liu de derde die de Nobelprijs voor de Vrede in gevangenschap kreeg.
Pro-Bush
Liu streefde een op westerse leest geschoeide democratie na. Hij was door en door pro-westers, pro-Amerika, pro-president Bush en pro-Israël. Hij stond achter de Amerikaans-Britse invasie in Irak, die naar zijn overtuiging van Irak een vrij, democratisch en vredig land zou maken.
In de verkiezingsstrijd in 2004 koos hij voor 100 procent de kant van George Bush. Hij verweet diens rivaal John Kerry dat die de oorlogen die Amerikanen uitvochten niet voldoende steunde.
De afgelopen dagen verslechterde de gezondheid van Liu in rap tempo. Maandag noemden artsen zijn toestand kritiek. Liu zou kampen met zware ademhalingsproblemen. Zowel de doktoren als Liu zelf wilden de behandeling verder voortzetten in het buitenland. Dit werd niet toegestaan door de Chinese overheid.
