Sicilië zucht onder migrantenstroom, EU kijkt naar Libië

Er is plek voor 350 bootvluchtelingen in het schip van Save The Children. Maar in de haven van Augusta op het eiland Sicilië worden duizend rugzakken gevuld met water, dekens, crackers en een joggingbroek.

"Vorige keer lagen er plots duizend migranten voor ons schip. Die kun je natuurlijk niet laten liggen", zegt woordvoerder Rik Goverde van de ngo. "Het past ook wel, maar het is gewoon heel krap."

Burgemeester Cettina Di Pietro van Augusta ziet de komst van de overvolle schepen met lede ogen aan. 13.000 migranten zijn er tot nu toe uitgestapt in haar stad en de limiet is zo'n beetje bereikt. "We worden compleet in de steek gelaten. Dit is geen noodsituatie meer. Dit is een structureel probleem dat een oplossing nodig heeft."

De Italiaanse regering dreigt de havens te sluiten voor buitenlandse reddingsschepen. Een schrikbeeld voor Goverde. "Dan dobberen schepen vol met vrouwen en kinderen wekenlang op de Middellandse Zee. Dat wil je toch niet?"

Een van de redenen dat Italië de ngo's wil aanpakken, is omdat ze de regels soms overtreden. "Ze varen in Libische territoriale wateren en er zijn verdenkingen dat ze met mensenhandelaren werken," zegt burgemeester Di Pietro. Een gedragscode is daarom in de maak voor de reddingsorganisaties.

Save The Children werkt volgens Goverde heel nauw samen met de Italiaanse kustwacht. Maar als het erop aankomt, negeert ook zijn organisatie gemaakte afspraken tussen Libië en Italië. "We gaan migranten niet terugbrengen naar Libië. Daar gebeuren verschrikkelijke dingen. Dat moet je ook niet willen."

Terwijl opvang in de regio wel een plan is dat wordt besproken in Europa. De Turkije-deal dient daarbij als voorbeeld. Juist de bedenker van die afspraken, de Oostenrijker Gerald Knaus, ziet een Libië-deal helemaal niet zitten.

"Het is een illusie dat je in Noord-Afrika kampen kunt bouwen voor de EU", zegt hij. "Plekken vinden buiten de EU waar we mensen naartoe sturen, is een absurd idee. Het wordt steeds maar weer herhaald, maar het is absoluut niet uitvoerbaar."

Knaus heeft een aantal ideeën dat volgens hem de druk op Italië kan verlichten. Hij vindt dat Europa afspraken moet maken met de landen van herkomst, bijvoorbeeld met Nigeria. Die moeten alle economische vluchtelingen terugnemen.

"Dus niet de vluchtelingen, maar de mensen die geen bescherming nodig hebben", verduidelijkt Knaus. "Dan hebben we de grenzen onder controle en dat kunnen we compenseren door gereguleerde migratie of door herverdeling van vluchtelingen."

Gruwelverhalen

De situatie in Libië is zo erg voor migranten, dat ze in buurland Niger tegenwoordig meer mensen zien terugkomen dan dat er vertrekken. De terugkeerders hebben gruwelverhalen over verkrachtingen en martelingen, vertellen ze tegen Afrika-correspondent Bram Vermeulen in de woestijnstad Agadez, voorheen een belangrijke opstapplaats.

"De Libiërs behandelden ons als slaven", vertelt een man over de detentiecentra in Libië. "Ze sloegen ons. Iemand die had geprobeerd te ontsnappen, hingen ze ondersteboven aan het plafond. Ze sloegen hem alsof hij een beest was."

Ondanks de gevaren zijn er nog steeds mensen te vinden in Agadez die via Libië naar Europa willen gaan. "Een mens kan overal sterven", zegt een van hen. Op zijn telefoon laat hij een filmpje zien van zijn broertje die net de oversteek naar Italië heeft gemaakt. "Ik weet dus dat ik er kom als ik zijn route volg. Met de hulp van God."

Op Sicilië kijken beide partijen - de hulporganisatie en de burgemeester - hoopvol naar Europa. Havens in andere landen moeten open en de terugkeer van uitgeprocedeerde migranten moet beter worden geregeld worden, vinden ze.

"De EU is er niet alleen voor deregulering en melkquota. Dit probleem moet Europees opgelost worden", zegt burgemeester Di Pietro. "Dat is Europa aan zijn stand verplicht", vindt Goverde.