MH17-verdachten worden berecht in Nederland, dit zijn de gevolgen

• Guus Dietvorst

  redacteur NOS Online

Geen gesoebat, waarschijnlijk een hogere straf en toch nog een kans dat de MH17-verdachten naar Nederland komen. Universitair docent internationaal recht Marieke de Hoon is blij dat de verdachten van het neerhalen van vlucht MH17 door een Nederlandse rechtbank worden berecht. "Heel goed, dit is echt het verstandigst."

Er lagen verschillende opties op tafel, waaronder het oprichten van een rechtbank door de betrokken landen Nederland, Australië, België, Oekraïne en Maleisië. "Maar daarmee haal je je allerlei problemen op de hals", zegt de VU-docent.

"Wie betaalt het? Waar komt de rechtbank? Welk recht gaan ze toepassen? Daar moet je dan over soebatten." Een Nederlandse rechtbank onder de Nederlandse wet heeft een groot voordeel, vindt De Hoon. "Je hebt de rechters al, de aanklagers, de hele infrastructuur. Dus je kan snel aan de slag."

Partijdig

Er ligt wel een probleem op de loer. "Tegenstanders gaan natuurlijk zeggen dat de rechtbank partijdig is. En dat heb je minder als een tribunaal wordt opgericht met instemming van de hele internationale gemeenschap." Maar dat mislukte twee jaar geleden toen een VN-tribunaal werd geblokkeerd door Rusland in de VN-Veiligheidsraad.

Een ander voordeel, in elk geval voor de nabestaanden die genoegdoening willen, is de hogere straf die een Nederlandse rechtbank waarschijnlijk zal uitdelen. "In de internationale rechtswereld moet zo'n zaak 'concurreren' met de meest vreselijke zaken, zoals het opzettelijk verkrachten en uitmoorden van de bevolking van hele dorpen."

Bij de MH17-zaak is naar alle waarschijnlijkheid per ongeluk een verkeerd vliegtuig neergehaald. "Dat is toch een verschil, en je kan niet overal levenslang voor eisen." Maar voor een Nederlandse rechter gaat het om een oorlogsmisdaad waarbij 298 mensen zijn omgekomen, zegt De Hoon. "En dat is in het perspectief van wat er gewoonlijk in Nederland berecht wordt een zware zaak. Zo werkt dat."

Wat volgens de universitair docent ook goed is aan het Nederlandse recht is de mogelijkheid tot veroordelen bij verstek, dus zonder dat de verdachten erbij zijn. "Idealiter komen de verdachten in het beklaagdenbankje, maar dat wordt lastig in dit geval." De verdachten hebben waarschijnlijk de Russische nationaliteit en dat land levert geen onderdanen uit, zegt De Hoon.

Ze vermoedt dat een veroordeling bij verstek het hoogst haalbare is. "Het is natuurlijk tweede keus, maar er zitten twee voordelen aan ten opzichte van niet veroordelen." Ze noemt de waarheidsvinding: nabestaanden kunnen erachter komen wat er precies is gebeurd. "Maar belangrijker nog: de veroordeling kleeft aan de persoon", zegt de universitair docent.

"Iemand wordt ernstig beperkt in zijn bewegingsvrijheid en kan eigenlijk Rusland niet meer uit. Een veroordeelde wordt afhankelijk van de bescherming van de Russische autoriteiten."

Volgens De Hoon kan Nederland uitlevering bij elke mogelijkheid ter sprake brengen. "Net als dat we bij elke handelsmissie tegen China beginnen over de mensenrechten." Dan kan het zelfs zo zijn dat een veroordeelde toch nog naar Nederland komt. "Als de aandacht voor MH17 een beetje is geluwd, kunnen we zo misschien wat uitruilen."

Overigens valt niet uit te sluiten dat voor het begin van de rechtszaak nog afspraken worden gemaakt met Rusland. Nederland heeft bijvoorbeeld met Oekraïne afgesproken dat verdachten via een videoverbinding gehoord kunnen worden. Oekraïne zal ook de straffen overnemen die een Nederlandse rechter dan oplegt.

"De Russen zijn net als de Oekraïners verplicht om mee te werken aan strafzaken volgens de afspraken die gelden in de burgerluchtvaart", zegt De Hoon. Met Oekraïne ligt er een afspraak, omdat het een van de landen is van het JIT. Maar met Rusland wordt pas gesproken als er formeel een Russische verdachte in beeld is.