Uniek 'Europees' afscheid van Helmut Kohl
Helmut Kohl, de oud-bondskanselier van Duitsland, krijgt vandaag een Europese afscheidsceremonie. Het is voor het eerst dat dat gebeurt. De kist wordt bedekt met de Europese vlag, niet met de vlag van Duitsland.
Kohl overleed twee weken geleden in zijn geboorteplaats Ludwigshafen. Hij was 87 jaar.
Niemand weet hoe Kohl de ceremonie het liefste had gewild. Aan de ene kant staat de tweede vrouw van Kohl, Maike Kohl-Richter. Zij dwong na het overlijden van Kohl de Europese afscheidsceremonie af. Toen bondskanselier Merkel de weduwe belde om haar te condoleren, kreeg ze de indruk dat alles al besproken was. Kohl-Richter had zelfs al een sprekerslijst. Daarop stond geen enkele Duitser, ook bondskanselier Merkel niet.
Wie van de weduwe wel mocht komen spreken was de Hongaarse premier Viktor Orbán. Hij is omstreden omdat hij veel kritiek krijgt op zijn autoritaire regeerstijl en de manier waarop hij met fundamentele Europese rechten omgaat. Hij heeft Merkel eerder "moreel imperialisme" verweten.
De ceremonie op deze manier uitvoeren zou een schande zijn.
Aan de andere kant staan Kohl's politieke vertrouwelingen, met name uit zijn conservatieve partij de CDU. In Duitsland is het traditie dat de zittende bondskanselier een toespraak houdt bij de begrafenis van een oud-kanselier.
Een vertrouweling van Kohl, Kai Diekmann, waarschuwde de weduwe dat een ceremonie zonder Merkel een schande zou zijn. De voormalige hoofdredacteur van de Duitse krant Bild, die nauwe banden had met Kohl, wist de weduwe te overtuigen. De speech van Orbán gaat niet door.
Kohl was al langere tijd ziek en kon nauwelijks meer praten. Mensen die hem recent nog bezochten, betwijfelen of hij überhaupt wel in staat was om aan te geven wat hij zou willen. Maar de Duitse traditie bepaalt dat de wensen van nabestaanden moeten worden gerespecteerd. De weduwe Kohl-Richter bepaalt dus grotendeels wat er gebeurt.
Toen Kohl nog leefde was dat ook al het geval. Het contact met zijn twee zonen werd verbroken en zijn trouwe secretaresse werd ontslagen. Ook zijn privéchauffeur, die tientallen jaren zijn goede vriend was, moest van de weduwe ontslag nemen.
Kohl-Richter wilde absoluut niet dat haar overleden man een Duitse staatsbegrafenis zou krijgen. In plaats daarvan komt er nu dus de Europese afscheidsceremonie in Straatsburg.
Veel Duitsers vinden dat jammer. In hun ogen heeft Kohl veel betekend voor hun land. Na de val van de muur was hij de grote man achter de hereniging van Oost- en West-Duitsland. Ook voor veel Europeanen was hij toch vooral de Kanzler der Einheit, de bondskanselier van de Duitse eenwording in 1990.
Aan het begin van de ceremonie in Straatsburg dragen acht Duitse militairen de kist van Helmut Kohl het Europees Parlement binnen. Onder de gasten is onder meer de Nederlandse premier Rutte.
Eerst houden de Europese leiders Tusk en Juncker een toespraak. Vervolgens mogen, op verzoek van de weduwe Kohl-Richter, Bill Clinton, Felipe González en de Russische premier Medvedev een afscheidsboodschap uitspreken.
"Du bist ein Amerikaner"
In 1999 kreeg Kohl van Bill Clinton de Presidential Medal of Freedom omgehangen, de hoogste onderscheiding die door een Amerikaanse president aan burgers kan worden gegeven. Bij die gelegenheid herhaalde Clinton de beroemde woorden van Kennedy bij de Berlijnse Muur: "Ich bin ein Berliner". Vervolgens klopte hij Kohl op de schouders, omhelsde hem en zei: "Du bist ein Amerikaner". Hij prees hem voor de Frans-Duitse samenwerking, en natuurlijk voor zijn rol bij de val van de muur.
Vrienden
De voormalige premier van Spanje, Felipe González wilde vanaf het begin een verenigd Duitsland, net als Kohl. Groot-Brittannië en Frankrijk (en ook Nederland) aarzelden daar aanvankelijk over. Andersom was Kohl ook bepalend voor Spanje. Hij zette zich in voor de toetreding van dat land tot de Europese Unie en de democratisering van de voormalige dictatuur.
In de Spaanse krant El País schrijft González dat voor Kohl persoonlijke vriendschappen centraal stonden in de politiek. "Ik kan zeggen dat we vrienden waren, in goede en ingewikkelde tijden. Het waren moeilijke beslissingen die we moesten nemen", schrijft González.
Met z'n tweeën op een muurtje
De Russische premier Dmitri Medvedev noemt Kohl een aartsvader voor de Europese en wereldwijde politiek en de grondlegger voor de Duitse eenwording.
Hij spreekt vandaag in plaats van voormalig leider van de Sovjet-Unie Michail Gorbatsjov, die om gezondheidsredenen niet aanwezig kan zijn. De 86-jarige Gorbatsjov was net als Kohl een van de architecten van de Duitse hereniging in 1990.
Op een zomeravond in 1989 besloten Kohl en Gorbatsjov na het avondeten nog een ommetje te maken door een park van Bonn. Wandelaars in de buurt waren verbaasd toen ze de twee wereldleiders op een muurtje aan de oever van de Rijn zagen zitten.
Kohl wees naar de rivier en zei: "Kijk naar het water. Het stroomt, je kunt het proberen te stoppen met een dam, maar dan zoekt het een andere uitweg. Zo zeker als de Rijn naar zee stroomt, zo zeker is ook de komst van de Duitse eenheid".
Tot slot houden de Franse president Macron en de Duitse bondskanselier Merkel nog een toespraak.
"Mijn meisje"
In 1991 benoemde Kohl de uit de DDR afkomstige Merkel tot minister voor vrouwenzaken. Hij nam haar op sleeptouw en noemde haar "mijn meisje". Onder zijn vleugels maakte ze snel carrière binnen de CDU.
Acht jaar later, in 1999, barstte in Duitsland de Spendenaffäre los. De CDU had onder Kohl 7,5 miljoen Duitse Mark aan giften aangenomen, zonder die officieel op te geven. In een opiniestuk in een Duitse krant viel Merkel Kohl hard aan. Dat was voor hem de doodsteek, waarop hij zijn ere-voorzitterschap verloor. Kohl heeft Merkel dit nooit vergeven. Kortgeleden zei hij dat Merkel in zijn tijd nog niet eens "met mes en vork kon eten".
