Onder anderen Pinochet, Noriega en Bokassa gingen Bouterse voor

De Surinaamse president Bouterse zit in het beklaagdenbankje. Hij hoorde de afgelopen dag 20 jaar cel tegen zich eisen. Bouterse is bepaald niet de enige regeringsleider, koning, keizer of president die zich voor de rechter moet verantwoorden. Net als veel van zijn mede-leiders staat de Surinaamse president terecht voor moord en stelt hij alles in het werk om een veroordeling te voorkomen.

Een recent voorbeeld van een ooit onaantastbare dictator die vervolgd werd is de Chileense president Augusto Pinochet, hoewel die zijn rechtszaak net niet heeft gehaald.

Tijdens het militaire bewind van de generaal in de jaren 70 en 80 zijn er naar schatting zo'n 40.000 mensen opgepakt en gemarteld in Chili. Ruim 3000 zijn er gedood, van wie er 1200 zijn 'verdwenen'.

In 1990 trad Pinochet af en na jaren van juridisch getouwtrek werd in 2006 de weg vrijgemaakt voor berechting. Maar een paar maanden later overleed hij.

Ook in Latijns-Amerika en wel veroordeeld, meermaals zelfs: Manuel Noriega van Panama. Toen hij aan de macht kwam in 1981 was hij aanvankelijk een bondgenoot van de VS in de strijd tegen de socialistische Sandinisten in Nicaragua. Daarvan vreesden de Amerikanen dat ze de weg zouden vrijmaken voor het echte communisme op het continent.

Binnen een paar jaar maakte Noriega van Panama een centrum voor drugshandel en witwaspraktijken. En Amerika voerde niet alleen oorlog tegen het communisme, maar ook tegen drugs. Weg vriendschap.

Harde muziek

Amerikaanse militairen kwamen hem in 1989 halen. Noriega vluchtte naar de ambassade van het Vaticaan in Panama-Stad, maar harde muziek als psychologisch drukmiddel en demonstraties van boze Panamezen joegen hem na tien dagen naar buiten.

In 1993 werd hij in Miami veroordeeld voor drugshandel en witwassen. Later zette de VS Noriega uit naar Frankrijk, waar hij ook nog werd veroordeeld voor witwassen. Daarna veroordeelde zijn thuisland Noriega, die vorig jaar overleed, voor moord op politieke tegenstanders.

Overigens was Noriega niet alleen maar het lijdend voorwerp in de rechtbank. Een paar jaar geleden spande hij zelf nog een rechtszaak aan, tegen een game-bedrijf. Noriega meende namelijk in het spel Call of Duty: Black Ops II uit 2012 te worden neergezet als ontvoerder, moordenaar en staatsvijand. Een rechter in de VS wees de claim van 'Ananas', zoals zijn bijnaam luidde, af.

Ook Afrika kent een geschiedenis van leiders in het beklaagdenbankje. Laurent Gbagbo van Ivoorkust en Charles Taylor van Liberia zijn natuurlijk bekende voorbeelden. En Hissène Habré van Tsjaad, ook bekend als de Pinochet van Afrika, werd vorig jaar veroordeeld tot levenslang in Senegal. Hij voerde in de jaren 80 een schrikbewind, waarschijnlijk zijn er 40.000 burgers omgebracht onder zijn verantwoordelijkheid.

Jean-Bédel Bokassa van de Centraal-Afrikaanse Republiek maakte het heel bont in de jaren 60 en 70, eerst als president, later als keizer. Hij at zijn politieke tegenstanders op, en volgens Amnesty International ook kinderen die hadden geprotesteerd tegen het verplichte schooluniform.

Na die beschuldigingen van kannibalisme trokken bondgenoten Frankrijk en de VS hun steun voor het regime in. Tijdens een staatsbezoek van Bokassa aan Libië werd er in Bangui snel een nieuwe president geïnstalleerd. Bokassa werd bij verstek veroordeeld tot de doodstraf. Nadat hij was teruggekeerd, werd dat omgezet in levenslang en later kreeg hij zelfs nog amnestie.

Dichter bij huis zijn de hoofdrolspelers uit de oorlog in het voormalige Joegoslavië, de Servische president Milosevic en de Bosnisch-Servische leider Karadzic, voorbeelden van leiders die voor de rechter kwamen. Beide zaken sleepten zich jarenlang voort. De eerste overleed in zijn cel in Scheveningen voor de rechtszaak voorbij was, de tweede kreeg 40 jaar cel, onder meer vanwege de genocide in Srebrenica.

Moord en doodslag is dus de rode draad bij leiders die terechtstaan en dan zijn de presidenten Mubarak van Egypte, Fujimori van Peru en Saddam Hussein van Irak kortheidshalve nog niet eens behandeld.

Positieve noot

Maar het kan ook anders, andersom zelfs: eerst een straf, dan president. De Zuid-Afrikaan Nelson Mandela werd in de jaren 60 veroordeeld tot levenslang voor samenzwering, kwam in 1990 na 26 jaar vrij en werd in de jaren 90 de gevierde president die zijn land verenigde.