Oud-dictator Habré is de 'Pinochet van Afrika'

Oud-dictator Hissène Habré van Tsjaad is door een speciaal tribunaal in Senegal veroordeeld tot levenslang. Wie is hij en wat maakt de rechtszaak tegen hem bijzonder?

Wie is Hissène Habré?

De 'Pinochet van Afrika', zoals Habré ook bekend staat, komt uit het noorden van Tsjaad. Hij studeert aan de Sorbonne in Parijs. Na een coup komt hij 1982 aan de macht. Gedurende zijn bewind als president oefent hij in Tsjaad acht jaar lang een terreurbewind uit. Politieke tegenstanders worden zonder proces gevangengezet of gemarteld. Naar schatting worden zo'n 40.000 burgers, onder zijn verantwoordelijkheid, gedood.

Tijdens deze periode wordt de dictator gesteund door de Verenigde Staten en Frankrijk. Door het regime van Habré onder andere te voorzien van wapens, hopen de landen de expansie-ambities van de buurman in het noorden, de Libische leider Kadhafi, in toom te houden.

Hoe lang bleef hij aan de macht?

In december 1990 wordt Habré verdreven door zijn voormalige militaire commandant, nu president van Tsjaad, Idriss Déby. Met behulp van de Fransen vlucht Habré eerst naar buurland Kameroen en later naar Senegal. Daar trekt hij zich terug in een luxe villa in een buitenwijk van Dakar waar hij een rustig bestaan kan leiden.

Hoe kwam het tot een rechtszaak?

Jarenlang proberen slachtoffers, via allerlei juridische procedures, om de oud-dictator in België of Senegal voor de rechtbank te krijgen. Een advocaat van mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch weet talloze getuigenissen van de slachtoffers te verzamelen. Ook wordt het archief van de veiligheidsdienst van de oud-dictator gevonden, met allerlei bewijs van zijn misdaden.

De Afrikaanse Unie besluit in 2006 dat Habré in Afrika berecht moet worden. Maar pas in 2013, na het aantreden van de huidige Senegalese president Macky Sall, wordt er in Senegal, onder goedkeuring van de Afrikaanse Unie, een speciale rechtbank opgezet. Twee jaar geleden wordt Habré aangehouden.

Wat maakt deze rechtszaak zo bijzonder?

Het is voor het eerst dat een Afrikaans staatshoofd in een ander Afrikaans land wordt berecht. Dit Universele Tribunaal, zoals het heet, is er mede gekomen op initiatief van de Afrikaanse Unie. Er is een speciale rechtbank opgezet in Senegal, een rechter uit Burkina Faso is voorzitter en de andere rechters komen uit Senegal. Het budget van 8,6 miljoen euro wordt onder andere betaald door de Europese Unie en Nederland.

Habré erkent het tribunaal overigens niet. Tijdens een van de zittingen, die hij onder dwang moest bijwonen, noemde hij de rechtszaak een "maskerade."

Komen er meer rechtszaken in Afrika tegen Afrikaanse dictators?

De kans dat nu ook andere Afrikaanse dictators vervolgd worden is hiermee niet veel groter geworden, denkt Afrika-correspondent Kees Broere. "De Afrikaanse Unie heeft wel medewerking verleend aan het proces tegen Habré, maar de leiders van die Unie staan niet te springen om meer veroordelingen." En dus blijven leiders als Mugabe en president Kenyatta van Kenia vrij rondlopen.

Hissène Habré heeft dus een levenslange gevangenisstraf gekregen. Tegen de huidige president van Tsjaad, Idriss Déby, is overigens nog geen rechtszaak aangespannen. Déby was een aantal jaar de militaire commandant van Habré. Onder andere in 1984, tijdens een gewelddadige periode aangeduid als 'Zwarte September.'