Buurlanden verbreken diplomatieke banden met Qatar

Vijf Arabische landen hebben alle diplomatieke banden met Qatar verbroken. Egypte, de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein, Jemen en Saudi-Arabië stellen dat Qatar de regio destabiliseert, door terroristen zoals de Moslimbroederschap in Egypte te steunen. Diplomaten van Qatar moeten binnen twee dagen weg zijn.

Saudi-Arabië heeft de grenzen met Qatar gesloten. Diplomaten zeggen tegen het Saudische staatspersbureau dat dit nodig is om de "nationale veiligheid te beschermen tegen de gevaren van terrorisme en extremisme". Bahrein, de Verenigde Arabische Emiraten en Saudi-Arabië hebben staatsburgers van Qatar twee weken de tijd gegeven om de landen te verlaten.

Qatar noemt de beschuldigingen ongefundeerd en de maatregelen niet gerechtvaardigd. "Het gaat enorm ver", zegt correspondent Sander van Hoorn. "Dat zal in Qatar toch wel tot gefronste wenkbrauwen, of misschien zelfs wel pure paniek leiden."

Saudi-Arabië heeft per direct alle militairen van het leger van Qatar dat actief is in de oorlog in Jemen naar huis gestuurd. Ook heeft Egypte zijn luchtruim en wateren gesloten voor vervoerders uit Qatar. De andere landen hebben vergelijkbare maatregelen genomen. Dat betekent dat Qatar Airways bijvoorbeeld flink moet omvliegen. Etihad Airways en Emirates, beide uit de de Verenigde Arabische Emiraten, hebben hun vluchten naar Qatar geannuleerd.

"Dit komt aan het eind van een heel lange sudderende ruzie tussen Qatar en de Golfstaten", zegt Sander van Hoorn. "Die ruzie begon pas goed in Egypte, toen Qatar daar de Moslimbroederschap steunde die aan de macht was gekomen bij de presidentsverkiezingen." Dat was in 2012. Qatar is volgens de andere landen in de regio veel te vriendelijk voor de politieke islam, zegt Van Hoorn. In 2014 riepen de vier Golfstaten al eens hun ambassadeur terug uit Qatar, maar toen bleven andere maatregelen uit.

Bemiddelaar

Directe aanleiding voor de ruzie nu zijn mogelijke uitspraken van de emir van Qatar. Hij zou gezegd hebben dat Iran een islamitische macht is "die niet kan worden genegeerd". Die opmerking schoot in het verkeerde keelgat bij de andere Golfstaten, die Iran zien als de grootste vijand in de regio. Qatar ontkende later dat de emir de uitspraak daadwerkelijk had gedaan en zegt dat de nieuwszender die het nieuws bracht, gehackt was.

Een paar maanden geleden blokkeerde Egypte websites die vanuit Qatar worden gefinancierd en banden zouden hebben met terrorisme. Qatar is ook de thuisbasis van Al Jazeera, de internationale nieuwszender. Arabische leiders maken zich vaak boos over het nieuws dat Al Jazeera brengt. Saudi-Arabië heeft meteen het plaatselijke kantoor van Al Jazeera gesloten.

Qatar stelt zich vaak op als bemiddelaar. In Syrië en Irak speelt het land volgens de Britse denktank Royal United Services Institute een belangrijke rol als tussenpersoon in onderhandelingen tussen westerse landen en radicale groeperingen die onmogelijk direct te benaderen zijn.

Qatar heeft volgens analisten tijdens de Arabische Lente van 2011 verschillende rebellengroeperingen ook financieel gesteund. Qatar wordt ervan beschuldigd die terreurbewegingen nog steeds te steunen, maar spreekt dat zelf tegen.

WK voetbal

In het verleden heeft Qatar een rol gespeeld bij vredesonderhandelingen in onder meer Libanon en Sudan. Ook hebben er in Qatar gesprekken plaatsgevonden tussen vertegenwoordigers van de Taliban in Afghanistan en Amerikaanse regeringsfunctionarissen.

Qatar ligt op een schiereiland en deelt een landsgrens met Saudi-Arabië. Qatar heeft de grootste Amerikaanse legerbasis in het Midden-Oosten, waar 10.000 Amerikaanse militairen zijn gelegerd. Het land is overwegend soennitisch maar heeft een grote sjiitische minderheid.

Samen met het sjiitische Iran exploiteert Qatar het grootste gasveld ter wereld. In Jemen vecht de regionale grootmacht Saudi-Arabië in een coalitie met andere landen tegen sjiitische rebellen, die worden weer gesteund door Iran.

Nieuwe inwoners

Qatar is de laatste twee decennia explosief gegroeid en heeft nu bijna 2 miljoen inwoners, van wie ruim 80 procent geen staatsburger is. Sinds de bekendmaking dat het land het WK voetbal van 2022 organiseert, zijn er 750.000 nieuwe inwoners bij gekomen.

Wereldvoetbalorganisatie FIFA zegt dat er nauw contact is met het organisatiecomité van het WK, maar wil niet inhoudelijk reageren op de situatie in Qatar.