Gemeenten willen graag terug naar computerstemmen
Hugo van der Parre
Research-redacteur
De overgrote meerderheid van de Nederlandse gemeenten wil dat er snel gewerkt wordt aan nieuwe vormen van digitaal stemmen. Dat blijkt uit een enquête van de NOS. Ruim 90 procent van de 235 gemeenten die reageerden, wil zo snel mogelijk terug naar de stemcomputer, mits dit veilig kan. Zij ruilen het rode potlood en het handmatige tellen het liefst zo snel mogelijk in voor een vorm van digitaal stemmen en elektronisch tellen.
Daarbij wordt onder meer gedacht aan stemprinters. De kiezer brengt dan een stem uit op de printer, waarna deze een papieren stem produceert die in een stembus wordt gedeponeerd. De uitgebrachte stemmen worden na het sluiten van de stembureaus elektronisch geteld door een stemmenteller.
Eveneens een overgrote meerderheid van de gemeenten (86 procent) is het eens met de stelling dat het ministerie van Binnenlandse Zaken snel met een beter stemproces moet komen. Eindhoven stelt voor een proef te doen bij de gemeenteraadsverkiezingen volgend jaar. Sommige gemeenten opperen om ook online-stemmen mogelijk te maken.
Demissionair minister Plasterk van Binnenlandse Zaken zegt in een reactie dat hij elektronisch stemmen niet ziet zitten, vanwege de hoge kosten en het risico van hacken. Wel wil hij experimenteren met kleinere stembiljetten.
Bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer op 15 maart duurde het lang voor de gemeenten de uitslag hadden vastgesteld. Dat kwam doordat bij het tellen geen gebruik mocht worden gemaakt van speciale software. Ook de hoge opkomst en de onhandig grote stembiljetten speelden een rol.
In 2002, toen nog volop met behulp van computers werd gestemd, was er om 21.48 uur een betrouwbare prognose van de uitslag, 48 minuten na het sluiten van de stembureaus. Om middernacht was 91 procent van de stemmen geteld en stond de zetelverdeling in de Tweede Kamer vast. Nu was er pas diep in de nacht een betrouwbare prognose.
De gemeenten zijn trots op het werk dat hun medewerkers hebben verzet bij de verkiezingen, maar het rode potlood en het handmatig tellen zijn ze helemaal zat. Veel gemeenten vinden het niet meer van deze tijd.
Hollands Kroon formuleert het vriendelijk: "Het huidige verkiezingsproces past niet bij de veranderende samenleving, waarin digitalisering aan de orde van de dag is."
Maassluis wijst erop dat oude toezeggingen niet worden waargemaakt: "Inmiddels wordt al vele jaren beloofd dat er een geautomatiseerd proces komt. Meerdere kabinetten hebben de digitale overheid als speerpunt gehad. Dit lijkt steeds verder weg te drijven met het verkiezingsproces."
De gemeente Grootegast is ronduit kritisch: "Het is een lachertje als je ziet dat het hele stemproces op de zelfde manier wordt georganiseerd als in de jaren 50 van de vorige eeuw."
Proeftuin
De gemeenten ergeren zich aan de omslachtige en tijdrovende procedures en hekelen de kosten die ze nu moeten maken. Het organiseren van verkiezingen kost grofweg 1 euro per inwoner. Als ook personeelskosten worden verrekend loopt het op tot 2,50 tot 3 euro per inwoner, zo blijkt uit antwoorden van de gemeenten.
Burgemeester Jorritsma van Eindhoven stelt voor om in zijn stad een experiment te doen: "Eindhoven zou zich graag willen opwerpen als proeftuin voor elektronisch stemmen, een 'living lab'. Durf elektronisch stemmen tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in 2018 uit te proberen. Het moet echt beter en sneller kunnen binnen de kaders van de wet. Dat scheelt veel tijd en veel geld."
Online
Verschillende gemeenten willen nog een stap verder gaan en stemmen via internet mogelijk maken. Een van die gemeenten is het Gelderse Berkelland: "Alles in Nederland kan zo ongeveer digitaal, behalve stemmen. Onbegrijpelijk waarom de verkiezingen hierop een uitzondering zijn", zo reageert die gemeente.
Berkelland heeft uitgesproken ideeën om dat te realiseren met een beveiligde omgeving, waar elke burger kan inloggen met zijn DigiD, naast een loket op het gemeentehuis voor mensen die niet online willen of kunnen stemmen. Als voordelen noemt de gemeente minder telfouten, een snelle uitslag en minder kosten. Ook worden volmachten overbodig en er is meer tijd om te stemmen omdat het niet beperkt hoeft te worden tot een dag.
