Reconstructie Rotterdam: zelfs agenten moesten dekking zoeken

"Gevreesd wordt dat een of meerdere beveiligers van de Turkse minister Kaya bereid zijn een vuurwapen te gebruiken en martelaar te worden", zegt verslaggever Robert Bas. Hij, andere journalisten en ook gewone agenten hebben al opdracht gekregen dekking te zoeken.

Drie dagen na de spectaculaire gebeurtenissen bij het Turkse consulaat in Rotterdam, wordt het totaalplaatje van de dag steeds duidelijker. We maken een reconstructie van wat we tot nu toe weten op basis van foto's, video's, verslaggevers, overheidsvoorlichters en interne bronnen.

Zaterdagmorgen

Vroeg op de dag lijkt het er nog op dat Ankara akkoord zal gaan met de Nederlandse voorwaarden over de komst van de Turkse minister van Buitenlandse Zaken. Den Haag wil niet dat er openlijk campagne wordt gevoerd door Cavusoglu en stuurt aan op een kleine bijeenkomst.

Dan zien onderhandelaars van Buitenlandse Zaken op CNN Türk een diplomaat dreigen met sancties als de minister niet mag landen. De Nederlandse diplomaten voelen zich verraden door de dreigementen.

Nederland geeft definitief geen toestemming voor Cavusoglu om te landen. Hij is niet welkom.

Zaterdagmiddag

De eerste geruchten gaan rond dat er tóch een Turkse minister op weg is naar Rotterdam. Het zou gaan om Fatma Betül Sayan Kaya van Familiezaken. Bronnen bij de inlichtingendiensten bevestigen dit. Even voor 18.00 uur verschijnen de eerste foto's van het Turkse konvooi op Twitter.

Er is opnieuw contact met de Turken, via het consulaat en via de ambassade. Maar er komt geen duidelijkheid van hun zijde, ze zouden bewust vaag zijn. Telefonisch blijven de betrokken ministers Asscher, Koenders en premier Rutte op de hoogte.

Tussen 18.00 en 19.00 uur

Demonstranten met opgerolde Turkse vlaggen verzamelen zich bij het consulaat in het centrum van de stad. Verslaggever Robert Bas is er ook bij, volgens hem is de actie duidelijk vooraf georganiseerd.

Om 18.45 uur arriveert de Turkse consul bij het gebouw aan Westblaak. Hij gaat via de achteringang naar binnen.

19.15 uur

In de buurt van De Kuip denkt de politie de auto van Kaya te hebben opgespoord en houdt deze staande. Er zit een Turkse vrouw met een hoofddoek in de auto, maar die kan zich niet identificeren. Sommige media melden dat Kaya is aangehouden, maar dat blijkt voorbarig.

De communicatie met de vrouw verloopt moeizaam. Agenten denken dat het een afleidingsmanoeuvre is.

19.30 uur

Een stoet met auto's komt aan bij het hofje achter het consulaatgebouw. In de voorste zit Kaya. Zodra ze uitstapt, wordt ze tegengehouden door agenten.

Bodyguards van de minister posteren zich rond haar gepantserde Mercedes, met een speciaal kenteken voor diplomaten. Ze spannen zwarte doeken voor de ruiten om haar uit beeld te houden.

De Nederlandse lijn is duidelijk. Het konvooi is zonder aankondiging en zonder overleg het land binnengekomen. Er mag geen sprake zijn van het voeren van campagne, Kaya mag het consulaat niet in. Maar de gesprekken komen niet verder. Meerdere keren stapt ze in en uit de Mercedes voor overleg.

Intussen neemt de spanning toe. Buiten het hofje staan honderden demonstranten, ondanks een noodbevel van de gemeente Rotterdam. Ze zijn door Turkse media opgeroepen om toch naar Westblaak te komen. Gevreesd wordt voor rellen.

20.30 uur

Zowel premier Rutte als minister Koenders zoekt contact met Turkije. Er moet een oplossing komen. Rutte belt met premier Yıldırım en Koenders met Cavusoglu. Op een lager niveau voeren diplomaten van Buitenlandse Zaken gesprekken met collega’s in Turkije en de gemeente Rotterdam heeft een lijn met medewerkers van het consulaat.

In al die gesprekken is het duidelijk, beschrijft een bron: Nederland wijkt niet. Ondertussen blijft minister Kaya in- en uitstappen in een poging om het gebouw binnen te raken. Wederom wordt ze afgeschermd door haar bodyguards.

21.30 uur

"Nederland schendt alle internationale wetten, conventies en mensenrechten door mij niet het Turkse consulaat in Rotterdam binnen te laten", twittert minister Kaya. Ze heeft dat al meerdere keren gezegd tegen de agenten die willen voorkomen dat ze het consulaat betreedt.

De Turkse regering kondigt rond die tijd aan dat de Nederlandse ambassade en het consulaat in Turkije worden gesloten. De ambassadeur, die dan niet in Turkije is, mag voorlopig niet terugkeren.

Het aantal demonstranten is inmiddels opgelopen tot zo'n 600. "Aan de voorkant van het consulaat verloopt het allemaal vreedzaam", zegt verslaggever Kees van Dam. "Mensen scanderen leuzen en zwaaien met vlaggen. Maar de spanning loopt op en de situatie is niet nog niet aan het uitdoven."

22.00 uur

De politie begint met het 'schoonvegen' van de straten rondom het consulaat. Agenten verzoeken minister Kaya de kortste route terug naar Duitsland te nemen. Ze weigert daarop in te gaan.

Achter de schermen wordt druk overlegd over een oplossing voor de patstelling. In het crisiscentrum in het World Port Centre op de Wilhelminakade worden de volgende scenario's besproken.

- De auto van de minister, met haar erin, wegslepen;
- De Mercedes openbreken;
- Een speciaal politieteam inzetten om Kaya en haar konvooi het land uit te escorteren.

Hoe laat precies is onduidelijk, maar burgemeester Aboutaleb, premier Rutte, minister Koenders en staatssecretaris Dijkhoff besluiten de Turkse minister tot ongewenst vreemdeling te verklaren. Een diplomatiek paardenmiddel, waardoor Kaya direct het land moet verlaten.

23.30 uur

De situatie is uiterst gespannen, omdat duidelijk is dat de beveiligers van de minister niet mee willen werken. Inlichtingendiensten vermoeden dat de bodyguards bewapend zijn.

"Op een gegeven moment kregen gewone agenten opdracht uit de vuurlinie te vertrekken", zegt verslaggever Robert Bas. "Ook wij kregen opdracht om achter een muur dekking te zoeken."

Dan komen de zwaarbewapende leden van de Dienst Speciale Interventies met getrokken wapens aanlopen. Ze zijn getraind in het bestrijden van grof geweld, zware criminaliteit en terrorisme. De speciale eenheid heeft de bevoegdheid om te schieten.

De begeleiders van de ministers worden gefouilleerd, ze blijken geen wapens op het lichaam te dragen.

Hoe langer de impasse duurt in het hofje achter het consulaat, des te drukker wordt het aan de voorzijde op de Westblaak. Daar zijn inmiddels zo'n 1500 demonstranten. Het scenario Kaya's auto open te breken, wordt van de hand gewezen. Het argument: stel dat ze voor het oog van de camera's gewond raakt.

00.45 uur

Dan wordt wat de politie betreft 'de minst elegante optie' gekozen: een kraanwagen zal de auto met minister en al wegslepen. Kaya geeft het op. Tierend stapt ze uit. Drie agenten escorteren haar met zachte dwang naar de auto die voor haar klaarstaat. "Who are you?", roept ze verontwaardigd.

01:00 uur

Onder toeziend oog van de speciale politie-eenheid en een helikopter wordt Kaya naar de Duitse grens gebracht. Ondertussen is de ME slaags geraakt met demonstranten in de buurt van het consulaat. Met charges wordt de menigte uiteengedreven.

"De boel is nu geëscaleerd. Er vliegen stenen en blikjes door de lucht", zegt verslaggever Kees van Dam. "Het gaat er vreselijk hard aan toe."

Tot diep in de nacht blijft het onrustig in de stad. Burgemeester Aboutaleb zegt in een persconferentie dat hij "vreselijk is misleid" door de consul-generaal. "Hij heeft ronduit gelogen. Hij heeft mensen opgeroepen naar het consulaat te komen waar de minister zou spreken."

Turkije zegt op zijn beurt dat Nederland zich schuldig maakt aan nazi-praktijken. De diplomatieke rel is compleet.