Publieksonderzoek over politiek: dit vonden jullie

Dat veel Nederlanders zich in de aanloop naar de verkiezingen druk maken over de normen en waarden in ons land blijkt, behalve uit het Ipsos-onderzoek, ook uit een publieksonderzoek dat de NOS samen met een aantal regionale omroepen heeft gedaan. Veel mensen hebben zorgen over de manier waarop we met elkaar omgaan. Ze vinden dat er te weinig wederzijds respect is. Sommigen leggen ook een verband met de toename van het aantal moslims in ons land.

Vorige maand hebben de omroepen via hun websites en sociale media het publiek gevraagd om met het oog op de naderende verkiezingen een vragenlijst in te vullen over wat hen bezighoudt. We vroegen naar zorgen en naar zaken waar mensen tevreden over zijn, en of ze dat wilden toelichten. In het onderzoek werden in steeds wisselende volgorde 24 thema's aangeboden waaruit mensen drie thema's konden kiezen en toelichten.

Uit de reacties blijkt dat zorgen over normen en waarden met afstand vooropstaan. Een op drie mensen heeft dat aangevinkt. Maar visies verschillen: sommigen winden zich enorm op over de verhuftering van de samenleving, de korte lontjes en de verruwing op straat.

"We luisteren niet meer naar elkaar", zegt een kiezer uit Zaanstad. Een vrouw uit Leiden: "Normen en waarden lijken er niet meer toe te doen". "Zeker op de sociale media", vult een ander aan. Maar anderen denken bij dit thema vooral aan de westerse waarden die het zouden verliezen van steeds sterkere islamitische opvattingen.

En weer anderen vinden vooral dat politici het verkeerde voorbeeld geven, zoals premier Rutte met zijn "pleur op"-uitspraak. "Ik mis bij veel politici fatsoen, respect, geduld. Zij moeten toch het goede voorbeeld geven?", zegt een GroenLinks-kiezer uit Rheden. Iemand anders zegt iets vergelijkbaars: "Kamerleden en ministers hebben een voorbeeldfunctie, gedraag je!"

Veel mensen schrijven dat ze zich zorgen maken over de islam, en in hun ogen de toenemende invloed van de islam in Nederland. "Ik denk dat wij onderschatten dat de islam een fanatisme in zich heeft, om de wereld te islamiseren op een manier die wij ons als westerse wereld niet kunnen voorstellen", schrijft een 54-jarige CDA-stemmer uit Leek.

Sommige vinden dat Nederlandse vrijheden onder druk staan, terwijl anderen ervan overtuigd zijn dat de christelijke waarden en tradities bedreigd worden. "Zwarte pieten discriminerend? Ik vind vrouwen in boerka discriminerend en het gebrek aan respect voor de westerse samenleving", schrijft een vrouw die D66 stemt. Een PVV-stemmer uit Amsterdam: "Onze cultuur wordt weggegeven".

En dan is er een groep die zich zorgen maakt over spanningen, die volgens hen in Nederland ontstaan door een gebrekkige integratie van nieuwkomers. Sommigen leggen de schuld daarvoor bij de nieuwkomers zelf, anderen bij de overheid en de rest van de samenleving. "Ik ken nu veel vluchtelingen en zie dat het soms lastig is om te integreren doordat we vluchtelingen soms niet accepteren in onze samenleving", aldus een 22-jarige GroenLinks- stemmer.

Zorgen over zorg

Tenslotte gaat het veel over de gezondheidszorg en ouderenzorg. Veel mensen, vooral lageropgeleiden en ouderen, klagen over dure gezondheidszorg. Nederlanders van 60 jaar en ouder zijn bezorgd over de ouderenzorg, zeker als ze niet hoogopgeleid zijn. "De ouderenzorg, daarvoor moeten we ons met zijn allen hartstikke dood schamen dat we dit zover hebben laten komen", zegt iemand die vorige keer op de PvdA stemde, maar het nu nog niet weet.

In de reacties staan relatief veel opmerkingen van mensen die ziek of hulpbehoevend zijn. Zij moeten meer zelf betalen en krijgen daar minder zorg voor. Zij zien een kloof tussen henzelf en gezonde mensen die goed verdienen, of zelfs goed verdienen aan hun zorg. "Wij zijn geen mens maar een kostenplaatje", schrijft iemand. Een ander: "Rijken worden rijker, maar wij tellen niet meer mee."

De zorgkosten zijn te hoog voor een deel van de mensen. Die beschrijven dat ze medicatie niet ophalen vanwege de prijs, de dokter mijden of in januari al in de financiële problemen raken als het eigen risico meteen verbruikt is. "Ik ben 77 en zie met angst en beven de macht van zorgverzekeraars toenemen. Zij bepalen hoeveel er aan mij besteed mag worden", zegt een 50Plus-stemmer uit Drenthe.

Ook de betaalbaarheid van de almaar stijgende zorgkosten, baart zorgen. "Zorg neemt een steeds groter percentage in van de totale uitgaven. Dit moet op een zeker moment anders, maar hoe?"

Vertrouwen

Opvallend is dat meer materiële issues als inkomen, pensioen, buurt, wonen en files nauwelijks worden genoemd. Mensen beschouwen ze althans niet als een prominente zorg.

Het vertrouwen in de politiek is onder onze respondenten het laagst bij mensen die aangeven op de PVV te willen stemmen en het hoogst bij kiezers van PvdA, D66 en VVD. "Politici zijn bezig met ik, ik, ik", stelt een PVV-kiezer. Gelet op opleidingsniveau geldt: hoe hoger de opleiding, hoe meer vertrouwen in de politiek.