NAVO-budget moet omhoog, maar dat gaat met kleine stapjes

• Bert van Slooten

  Redacteur Brussel

"Wanneer gaan jullie nou eindelijk eens betalen?" De toon van president Trump aan de telefoon met NAVO-baas Stoltenberg was meteen gezet. Amerika wil dat de Europese NAVO-leden hun afspraken nakomen. Voor Nederland betekent het dat er zes miljard euro extra aan defensie moet worden uitgegeven. Voor heel Europa komt het neer op ruim tachtig miljard euro.

Eigenlijk stelde Trump de vraag aan de verkeerde man, want secretaris-generaal Stoltenberg kon naar eer en geweten antwoorden dat hij ook vindt dat de Europese landen boter bij de vis moeten leveren.

Stoltenberg roept de NAVO-landen al geruime tijd op om aan hun verplichtingen te voldoen. Formeel moet twee procent van de omvang van de economie (het BNP) aan defensie worden uitgegeven. In de lijstjes, die op het hoofdkwartier in Brussel worden bijgehouden blijven maar vijf landen boven die streep. Alleen Polen, Estland, Griekenland, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten geven meer dan die twee procent uit.

Volgens militair expert Kees Homan van Clingendael moeten bij de uitgaven wel enkele kanttekeningen worden geplaatst. “Als je naar het Griekse leger kijkt, zien de cijfers er indrukwekkend uit, maar het is vooral personeel. Terwijl de afspraak is om een fors deel ook aan materieel uit te geven. Bij België en ook de Nederlandse krijgsmacht zie je eveneens dat veel geld opgaat aan salaris en pensioenen.”

Stoltenberg is tevreden met de kleine stapjes die momenteel gezet worden. In 2015 gaven de eerste landen al iets meer uit aan defensie en in 2016 is er een 'forse' kentering gekomen, aldus de NAVO-baas. Hij koestert de tien miljard euro die vorig jaar extra is uitgegeven.

Zorg

Om aan de normen te voldoen moet Nederland dus bijna zes miljard euro ophoesten. Duitsland is koploper met ruim 25 miljard euro aan extra defensie-investeringen. En dat bedrag kan nog oplopen als de Duitse economie verder groeit.

Homan ziet het niet gebeuren dat er 80 miljard euro extra zal worden uitgegeven. "Als je ziet waar de politieke partijen het geld aan willen uitgeven is het een illusie dat we ooit die twee procent halen. Alleen al aan de zorg wordt meer uitgegeven door de politiek."

Vredesdividend

In de Nederlandse politiek heeft het lang geduurd voordat een meerderheid van de partijen weer voor meer defensie-uitgaven te porren was. In de jaren zestig, lag het percentage nog ruim boven de vier procent. Halverwege de jaren negentig, toen het vredesdividend volop werd geconsumeerd, zakten de uitgaven voor het eerst onder de twee procent.

Veel partijen waren, afhankelijk van de economische en politieke situatie, dan weer voor dan weer tegen bezuinigingen (zie tabel). Alleen de SGP en de ChristenUnie waren bij elke verkiezing tegen bezuinigingen op het defensiebudget.

De trendbreuk in Nederland is tijdens het laatste kabinet gekomen. Minister Hennis kreeg er in het befaamde herfstakkoord, nadat de coalitie de meerderheid in de Eerste Kamer had verloren, opeens geld bij.

Geld

Voor Donald Trump maken de politieke afwegingen in Nederland en de andere lidstaten niet zo heel veel uit. Hij wil gewoon geld zien. Stoltenberg benadrukt ondertussen de goede wil. "Natuurlijk begrijp ik dat er begrotingsregels zijn die verhinderen om meteen miljarden op tafel te leggen. Maar zolang er niet bezuinigd wordt op defensie en we langzaam meer geld op tafel leggen, gaan we de goede kant op."

Het jaar 2024 wordt daarbij veel genoemd, want pas in dat jaar moeten alle NAVO landen aan de tweeprocentsnorm voldoen. "Als we het dan nog weten", zegt Homan. "Ooit werd in Helsinki in 1999 afgesproken dat we een snel inzetbare strijdmacht zouden ontwikkelen met zo’n 60.000 man, daar hoorde je daarna ook niemand meer over. Zo zal het met die tweeprocentdiscussie ook wel gaan. Nu heel belangrijk, maar over een paar jaar praten we weer over totaal andere zaken."