Obama in afscheidsrede: u was de verandering

President Obama heeft vannacht in Chicago zijn afscheidstoespraak gehouden. Dat is een traditie die teruggaat tot de eerste president van de Verenigde Staten, George Washington.

Grote verrassingen levert zo'n speech doorgaans niet op en die van Obama is daarop geen uitzondering. Het vertrekkende staatshoofd vat samen wat hij heeft bereikt en bedankt iedereen die hem daarbij heeft geholpen - Obama gaf veel aandacht aan de kiezer, die hij opriep zich niet te laten ontmoedigen door tegenslag of nederlagen. En natuurlijk waren er lovende woorden voor zijn vrouw Michelle, waarbij Obama een traan wegpinkte, en hun dochters Malia en Sasha.

Ook het thema 'verandering', dat zo'n grote rol speelde in zijn campagne van 2008, toen Obama voor het eerst werd gekozen, kwam geregeld terug. "U was de verandering. U heeft de hoop van mensen beantwoord, en door u is Amerika in bijna alle opzichten een betere plek dan toen ik begon."

Wel erkende hij dat veel mensen het moeilijk hebben. "Terwijl de hoogste inkomens nog meer rijkdom hebben verworven, zijn er te veel gezinnen in de binnensteden en op het platteland achtergebleven." Die mensen denken dat "hun regering alleen de belangen van de machtigen dient - een garantie voor meer cynisme en polarisatie in onze politiek."

Als hoofdthema benoemde Obama de democratie en de staat waarin die bij zijn vertrek verkeert, met de diepe politieke verdeeldheid en de raciale tegenstellingen die aldoor weer opspelen in Amerika.

"Na mijn verkiezing werd er gesproken over een post-raciaal Amerika. Hoe goed bedoeld ook: dat was niet realistisch. Ras blijft een sterke en vaak tot verdeeldheid leidende kracht in onze samenleving." Het is beter dan het was, maar er is nog een lange weg te gaan, hield de president zijn land voor.

Er waren woorden voor alle minderheden, migranten, vluchtelingen, armen, transgenders. Maar Obama benoemde ook uitdrukkelijk "de middelbare blanke man, die alle voordelen lijkt te hebben, maar die in een andere wereld terecht is gekomen door economische, culturele en technologische verandering" - een regelrechte verwijzing naar de achterban van zijn opvolger Donald Trump.

Corrupt

Obama riep zijn landgenoten op zich sterk te maken voor de democratie. Je moet accepteren dat anderen anders denken, en dat je soms je zin niet krijgt, was zijn boodschap.

Een impliciete terechtwijzing was er voor zijn opvolger, die tijdens de campagne vaak kritiek uitte op het systeem: "We verzwakken de democratie als we sommigen Amerikaanser noemen dan anderen, als we het hele systeem afschrijven als onherroepelijk corrupt, en daarvan de schuld geven aan onze gekozen leiders zonder onze eigen rol bij de verkiezingen te onderzoeken."

Bubbel

En Obama ziet onder ogen dat veel mensen zich afsluiten voor anderen. "Voor velen is het veiliger geworden om in hun eigen bubbel te leven (.....), omringd door mensen die er hetzelfde uitzien en politiek op dezelfde lijn zitten, terwijl hun opvattingen nooit meer ter discussie worden gesteld."

Het risico bestaat, aldus Obama, dat we alleen nog maar openstaan voor informatie, of die nu klopt of niet, die bij onze mening past. Soms moet je erkennen dat je tegenstander een punt heeft, anders zijn compromissen niet meer mogelijk.