Meer ivf-leed: blank-donkere tweeling en 'sperminator'

De mogelijke verwisseling van zaadcellen in het UMC Utrecht is niet de eerste keer dat er (al dan niet bewust) iets verkeerd gaat in een vruchtbaarheidskliniek.

Zo kreeg in 2013 een Australisch echtpaar een baby te veel. Het paar wilde maximaal twee embryo's, maar omdat de ivf-kliniek drie eicellen inplantte, beviel de vrouw van een drieling. Een jaar later kreeg een vrouw in een kliniek in Italië per ongeluk twee embryo's van een ander stel ingebracht.

Wegwerppipet

Een vergissing met bijzondere gevolgen vond al wat langer geleden plaats, ook in Utrecht. In 1993 kreeg een blank echtpaar een gemengd blank-donkere tweeling na een fout van het Academisch Ziekenhuis in Utrecht.

In het ziekenhuis werd een wegwerppipet twee keer gebruikt. De eerste keer om zaadcellen van een Arubaanse man te bewerken, de tweede keer om datzelfde te doen bij een blanke man.

Tijdens de ivf-behandeling kwam het gemengde zaad bij de eicellen van de vrouw. Twee bevruchte cellen werden teruggeplaatst en negen maanden later kwamen Teun en Koen ter wereld.

Steeds donkerder

Al vrij snel werd een van de twee kinderen steeds donkerder en dus lieten de ouders een dna-test doen. Teun bleek een kind van zijn vader, Koen bleek genetisch een andere vader te hebben. Het echtpaar kreeg later een schadevergoeding van het ziekenhuis.

Deze zomer kwam aan het licht dat een kliniek in Rotterdam jarenlang heeft gesjoemeld met zaad. De kliniek mengde sperma van verschillende donoren om de kans op bevruchting te verhogen. Daardoor kregen honderden vrouwen kinderen van andere vaders dan waar ze voor hadden getekend.

In het AD uitten vrouwen ook vermoedens dat de directeur van de kliniek zelf sperma doneerde. "Er zijn kinderen die heel veel op hem lijken. Hij zei soms tegen vrouwen: wacht even, je krijgt vers zaad van mij. En dan ging hij weg en kwam terug met een potje", zei een van de gedupeerden tegen de krant.

Vanwege de affaire gooide het woord sjoemelzaad hoge ogen bij de verkiezing van woord van het jaar, maar het won niet.

Schijnzwanger

Een andere opvallende affaire was die rond Cecil Jacobson in de jaren 80 in de VS. Van de mormoonse arts Jacobson staat vast dat hij vrouwen bevruchtte met zijn eigen sperma, terwijl hij vertelde dat het afkomstig was van anonieme donoren. Hij heeft op die manier rond de 75 kinderen verwekt.

Jacobson, die een vruchtbaarheidskliniek runde, liet ook vrouwen die moeite hadden om zwanger te worden, geloven dat ze in verwachting waren door ze het hormoon hCG in spuiten. Daardoor werden de vrouwen schijnzwanger.

Op echo's wees Jacobson vlekken aan waarover hij dan zei dat dat het embryo was. Rond de derde maand vertelde de arts aan de vrouwen dat er een miskraam was geweest. Op deze manier heeft hij ongeveer vijftig vrouwen voor de gek gehouden. Wat hiervoor zijn motief was, is nooit opgehelderd, de arts heeft altijd ontkend.

Begin jaren 90 werd Jacobson, inmiddels ook bekend als the babymaker en the sperminator uit zijn ambt gezet en veroordeeld tot een celstraf van vijf jaar. Een paar jaar later werd er een speelfilm gemaakt over de arts: The Babymaker: The Dr. Cecil Jacobson Story.