Elf vragen en antwoorden over de nieuwe donorwet

De nieuwe donorwet, die deze week door de Tweede Kamer is aangenomen, doet veel stof opwaaien. Veel mensen zitten nog met vragen over de wetswijziging en inmiddels hebben bijna 4500 mensen aangegeven dat ze hun organen niet meer beschikbaar willen stellen.

D66-Kamerlid Pia Dijkstra, een van de drijvende krachten achter de nieuwe donorwet, beantwoordde vandaag vragen via de Facebookpagina van de NOS. Een selectie van deze zogenoemde Q&A (questions and answers) hebben we hieronder voor je op een rijtje gezet.

Ben je automatisch donor als je niets doet?

"Je bent niet automatisch donor. Je wordt aangeschreven met informatie over dit systeem. En dan wordt je gevraagd om het zelf te registreren. Als je niet reageert, krijg je na zes weken nog een keer een brief. Als je dan nog niet reageert, komt er 'geen bezwaar' te staan. Dat is dus geen automatisme, je wordt heel duidelijk gevraagd om het zelf te doen. En als er 'geen bezwaar' staat, dan wordt er met de nabestaanden gesproken."

Gaat de overheid straks over mijn lichaam?

"Dat is een groot misverstand, want je gaat er zelf over. En ik stimuleer juist veel meer dat je er zelf ook over gaat en dat je zelf die keuze maakt. Maar laat het even weten. Als je in staat bent om dat digitaal te doen, dan is het echt een hele korte handeling. Maar mensen zijn ook nog bang dat als ze zich geregistreerd hebben en er later op terug willen komen, dat ze dat niet meer kunnen veranderen. Dat is niet zo. Je kan het bij wijze van spreken elke dag veranderen als je wilt."

Wat gebeurt er met dementerende mensen en verstandelijk gehandicapten? Worden zij automatisch donor?

"Nee, dat worden ze niet. Dat zijn de zogenoemde wilsonbekwamen. Daar kan de zaakwaarnemer voor beslissen. Die beslissen bijvoorbeeld ook bij medische handelingen voor de patiënt. En van dementerenden is misschien ook een wilsbeschikking uit de tijd dat ze nog wel wilsbekwaam waren. Maar in principe gaat een arts altijd na of je te maken hebt met een wilsonbekwame en dan wordt er met de familie over gesproken."

Hoe zit dat met kinderen?

"Tot hun zestiende zijn hun ouders degenen die daar over gaan.

Kinderen kunnen vanaf hun twaalfde zelf wel registreren als ze dat al willen, maar het zijn de ouders die uiteindelijk beslissen."

Hoe kun je jongeren voor de keuze zetten om orgaandonor te worden?

"Wat ik zelf met mijn kinderen heb besproken is wat er gebeurt als je overlijdt en niet meer behandeld kunt worden. Je wordt dan gecremeerd of begraven en je neemt al die organen met je mee, waar je misschien wel acht levens mee kan redden. Zeker jonge mensen. Het feit dat je op die manier nog iets kunt betekenen voor anderen, geeft ook heel veel mensen troost. Dat is waar je met je kinderen over moet spreken."

Hoe staat het met de onaantastbaarheid van het eigen lichaam in de grondwet?

"In de huidige wet is ook sprake van aantasting van de integriteit van het menselijk lichaam. Maar dat is proportioneel als daar iets tegenover staat wat dat verantwoordt. En dat is dat je levens van anderen redt. Daarom mag het in de huidige wet al en daar hebben wij in de nieuwe wet niets aan veranderd."

Als je thuis wil sterven, moet je daarna dan weer naar het ziekenhuis?

"Nee, als je thuis sterft ben je per definitie geen orgaandonor. Als je hebt aangegeven dat je donor wil zijn, dan moet je na het overlijden naar het ziekenhuis. Maar over het algemeen gebeurt dat niet. Het is altijd vanuit een ziekenhuissituatie."

Kan je voorwaarden stellen aan wie de organen krijgen?

"Nee, dat kan niet. Dat zou heel ingewikkeld worden. Je kan wel vastleggen welke organen je wel en niet wil doneren."

Hebben mensen die geen donor willen zijn wel recht op donororganen?

"De artsen in Nederland hebben een zorgplicht voor iedereen. Als zij een patiënt binnenkrijgen die ze moeten redden en die gered kan worden met een beschikbaar orgaan, dan kunnen zij niet weigeren. Dat mag gewoon niet."

Als je actief donor bent, stel je je lichaam dan ook beschikbaar voor onderzoek?

"Het is alleen voor het doneren van organen. Maar je kunt het wel aangeven als het ook voor onderzoek is. Dat is een apart hoofdstuk. Deze wet gaat echt over donorregistratie voor transplantaties."

Zijn veel mensen niet gewoon bang om donor te worden? En moet er daarom niet beter worden geïnformeerd?

"Dat is een van de kernonderdelen van de wetswijziging. We hebben nu ook in de wet laten vastleggen dat mensen heel goed geïnformeerd moeten worden, ook vóór de wet van kracht wordt. Juist die angst bij mensen moeten we wegnemen, door heel goed aan te geven wat er in zo'n proces plaatsvindt."