Het gaat goed op Lesbos, zegt Brussel. Tot je er gaat kijken

"Ondanks Europa zijn we er nog." Dat is het overheersende gevoel op Lesbos, het Griekse eiland dat vorig jaar werd overspoeld door bootvluchtelingen. 600.000 van de 1 miljoen vluchtelingen die toen Griekenland bereikten, kwamen aan op het eiland voor de Turkse kust.

Na de EU-Turkije-deal van maart dit jaar nam het aantal vluchtelingenbootjes drastisch af. Maar de angst zit er goed in bij de bevolking, merkt EU-correspondent Arjan Noorlander. "Ze zijn heel bang dat dit nog een keer gebeurt." Die angst lijkt gegrond, want het aantal vluchtelingen dat vanuit Turkije naar de Griekse eilanden vaart, is weer fors toegenomen deze maand.

Schrijnende situatie

Noorlander besloot zelf poolshoogte te nemen van wat er is terechtgekomen van alle plannen en optimistische woorden die hij de afgelopen maanden in Brussel hoorde. Het viel hem vies tegen wat de EU doet om de vluchtelingen en de inwoners van Lesbos te helpen. "Het is een heel andere situatie dan ik had verwacht na het volgen van de politieke discussies in Brussel. Daaruit krijg je het idee dat ze het echt aan het aanpakken zijn. Dat idee krijg je hier niet. Het is schrijnend."

Hij is geschrokken van de omvang van het probleem. Wat Noorlander het meest trof, was een enorme berg reddingsvesten op een lokale vuilstort. "Zo'n stapel als symbool van al die honderdduizenden bootvluchtelingen, dat komt best hard binnen. Dan wordt het van een probleem dat je kent van de tv of uit de politieke wandelgangen ineens een echt probleem van echte mensen."

"Europa heeft bitter weinig betekend voor Lesbos", zegt hij. "Je ziet dat de vluchtelingen al die maanden toch vooral door vrijwilligers zijn opgevangen. In de officiële kampen zie je overal VN-stickers, want de Verenigde Naties zijn hier wel."

Brussel zou de Grieken helpen met de opvang en zelfs vluchtelingen overnemen. Dat gebeurt allemaal niet, constateert Noorlander. Mensen zitten daardoor vast op de eilanden, waar het steeds drukker begint te worden.

De voorzieningen zijn redelijk op orde, maar door de grotere drukte wordt de situatie er niet beter op. "De sfeer in de kampen is gespannen. Er hoeft maar weinig te gebeuren voordat het opnieuw uit de hand loopt."

Het meest schrijnend is de situatie rond de zogenaamde spoedprocedure. Onderdeel van de afspraken was dat aangekomen vluchtelingen binnen 48 uur duidelijkheid zouden krijgen over hun asielaanvraag. Ook zouden ze worden teruggestuurd naar Turkije.

Daar komt helemaal niets van terecht, zegt Noorlander. "Ik heb mensen in de kampen gesproken die daar al maanden zitten en net te horen hebben gekregen dat ze pas in december hun eerste asielgesprek hebben."

Vanwaar dat verschil tussen de Brusselse werkelijkheid en de daadwerkelijke situatie in Griekenland? Het probleem is volgens Noorlander dat de Brusselse politici en diplomaten niet zelf zijn komen kijken op Lesbos. "Ik denk dat een heleboel mensen in Brussel ook niet weten wat hier speelt. Die krijgen hun informatie te horen van de Griekse regering of misschien uit de media."

Hij adviseert Eurocommissaris Timmermans om ook naar Lesbos te gaan, maar dan wel incognito. Anders kunnen de autoriteiten mooi weer spelen. "Doe een pruik op, reis naar Lesbos en ga eens met mensen praten zonder dat ze weten wie je bent. Dan kan je zomaar een totaal ander verhaal te horen krijgen."