Man die flat in Drachten opblies is een van vele zorgmijders

Tbs met dwangverpleging is de straf die Folkert F. heeft gekregen voor het veroorzaken van de explosie in Drachten, waardoor twaalf flats werden verwoest. De man liet eind vorig jaar de gaskraan in zijn huis openstaan.

Buurtbewoners hadden wel gemeld dat er problemen waren met F. maar daarmee is volgens hen niets gedaan. Dat was ook lastig: F. was een zorgmijder, hij weigerde zich te laten behandelen.

Wijkagenten

Mensen die hulpverlening afhouden, hebben zorg het hardst nodig, zegt hoogleraar Geestelijke Gezondheidszorg en psychiater Niels Mulder. Hij noemt dit de motivatieparadox. "Hoe slechter het met iemand gaat, hoe meer hij hulp afhoudt."

Mulder deed onderzoek naar mensen met een ernstige psychiatrische aandoening die zorg weigeren. Hij schat dit aantal zorgmijders, zowel bekend als onbekend bij hulpinstanties, op zo'n 2700 mensen.

De ggz heeft zogenaamde FACT-teams die zorgmijders in de gaten houden, samen met wijkagenten, woningcorporaties en buren. Dat gaat niet gemakkelijk. Zo lopen hulpverleners aan tegen privacybescherming. En ook is niet altijd te bewijzen of iemand een gevaar vormt. "Zulke dossiers worden daarom geregeld gesloten", zegt Mulder.

Sociaal-psychiatrisch verpleegkundige Anita Bruins zit in een FACT-team. De hulpverlening komt soms moeilijk op gang, zegt ze. "Je moet achter de voordeur komen om te zien hoe iemand zich verzorgt. Ik kijk graag in de koelkast, maar we krijgen niet altijd de kans om dit te doen."

Bruins en haar collega's proberen de betrokkenen te helpen met klusjes, zoals de tuin opruimen. "Op die manier hopen we toch een ingang te krijgen." Eenmaal binnen kunnen hulpverleners beoordelen of er meer hulp moet komen.

Kwetsbaarheid

Bruins kan zich wel verplaatsen in het onbegrip van familie en buurtbewoners. "Het kan lijken alsof we niets doen, maar je hebt pas toegang tot een patiënt met een uitgebreid dossier."

Zo simpel is het niet, zegt Bruins. "Een gedwongen opname is heel heftig en op basis van één klacht komt er geen dwangbehandeling. Daarvoor is een heel dossier nodig met voldoende meldingen over die persoon."

Volgens Ypsilon, belangenvereniging voor familieleden van mensen met een verhoogde kwetsbaarheid voor psychose, moet in gevallen als die van F. sneller worden ingegrepen. "Niets is zo dramatisch als dat je iemand achteruit ziet gaan en er niets met een melding gebeurt", zegt directeur Bert Stavenuiter.

Stavenuiter pleit voor een landelijk meldpunt. "Vaak is nu onduidelijk waar je dit moet melden. Het kan bij de politie, de woningcorporatie of de ggz. Als er een centrale plek komt, wordt de drempel om melding te doen lager."