Noodtoestand in Turkije: wat betekent dat voor de bevolking?

Sinds gisteravond is de noodtoestand van kracht in Turkije. De komende drie maanden hebben president Erdogan en de regering van premier Yilderim de vrije hand om per decreet te regeren. Wat betekent dat voor de bevolking?

In feite is het Turkse parlement buitenspel gezet, zegt NOS-correspondent Kees Elenbaas. "Erdogan trekt heel veel macht naar zich toe. Hij kan regeren per decreet, dat heeft dezelfde status als een wet."

Ook persoonlijke vrijheden zijn beperkt, zoals de persvrijheid. Volgens Erdogan is de noodtoestand nodig om de Gülen-beweging met wortel en tak uit te roeien. Sinds de staatsgreep hebben al zo'n 60.000 mensen gevolgen ondervonden van de zuiveringen in het onderwijs, het leger en bij de rechterlijke macht.

"Je kunt je voorstellen dat dat de komende maanden doorgaat en dat er nog veel meer mensen worden ontslagen en opgepakt", zegt Elenbaas.

Geen avondklok

Op straat is nog weinig te merken van de noodtoestand. "Vanochtend was er niet meer politie te zien dan normaal. Er is ook geen avondklok, dat kan ook niet omdat Erdogan zijn aanhang heeft opgeroepen 's avonds juist de straat op te gaan en te blijven demonstreren."

Sociale media als Facebook en Twitter werkten vanochtend nog wel in Turkije, maar hoe lang dat zo blijft is afwachten. Ook zonder noodtoestand werden de sites de afgelopen jaren regelmatig geblokkeerd. Dat gebeurde tijdens de studentenprotesten in Istanbul in 2013 en de laatste tijd ook na bomaanslagen.

De speech van Erdogan waarin hij de noodtoestand aankondigde kwam uren later dan eerder was aangekondigd. Dat had te maken met lange vergaderingen van het kabinet en de nationale veiligheidsraad. "Of daar tegengas is gegeven tegen Erdogan weten we niet", zegt Elenbaas. "Er komen geen mededelingen uit die veiligheidsraad. Heel makkelijk zal het niet zijn geweest."

Ook in het buitenland klinkt kritiek. Vooral Duitsland is verontrust over de noodtoestand in Turkije. "Daar zal Erdogan zich niets van aantrekken. Hij vindt dat Europa niet het recht heeft hem te bekritiseren en dat de noodtoestand noodzakelijk is om het kwaad uit te roeien. Dat doen we op onze manier, zegt Erdogan, en daar heeft het buitenland niets over te zeggen."

Joost Lagendijk, politiek analist en universitair docent in Istanbul, wijst erop dat er in de kringen rond Erdogan nog steeds vrees bestaat voor rebellie binnen het leger. "Er gaan geruchten dat bepaalde delen van het leger nog zoek zijn. Ook daarom is de komende drie maanden waakzaamheid nodig volgens Erdogan."

De zuiveringen in het leger kunnen gevolgen hebben voor de Turkse defensie. "Nog steeds worden kolonels en generaals voorgeleid. Mogelijk is een derde van alle generaals betrokken bij de couppoging. Stel dat die allemaal gearresteerd worden, dan is het de vraag of het Turkse leger nog wel effectief kan opereren. Vergeet niet dat Turkije in oorlog is met de PKK en IS. Met een derde generaals minder is dat lastig."

Lagendijk snapt de kritiek uit het buitenland, maar volgens hem is er een kloof aan het ontstaan tussen het beeld dat in Nederland bestaat en in Turkije. "In Nederland gaat het over een amateuristische coup en nu is het dan bijltjesdag. In Turkije is de impact veel groter. Er zijn driehonderd doden gevallen en er is die angst voor herhaling. Het wantrouwen tussen de Turken is groot en dat leidt tot ongemakkelijke situaties. Je krijgt een paranoïde samenleving."