Europese vluchtelingendeal met Turkije is nog wankel
Vorige week sloten de EU-lidstaten en Turkije een principeakkoord over de vluchtelingencrisis, vandaag en morgen proberen de partijen tot afspraken te komen op een Europese top in Brussel. Maar zelfs als de regeringsleiders van de Europese Unie er tijdens die top met Turkije uitkomen, dan is het nog de vraag of de gemaakte afspraken in de praktijk gaan werken.
Er zijn namelijk nu al juridische vragen over de houdbaarheid van het plan. En de afspraken zijn zo ingewikkeld dat ze niet één, twee, drie gerealiseerd zijn.
Volgens eurocommissaris Frans Timmermans zullen alle internationale regels in acht worden genomen, maar daar zit meteen een probleem: volgens die internationale regels hebben vluchtelingen het recht om hun verhaal te doen als ze asiel aanvragen. Dat is een individueel verhaal. Ze moeten afzonderlijk kunnen vertellen wat hun is overkomen en waarom ze asiel willen aanvragen.
Als er, zoals nu, per dag gemiddeld 2000 tot 3000 vluchtelingen aankomen op de Griekse eilanden, dan hebben die dus allemaal recht op een gesprek. Zo'n gesprek duurt enkele uren en daarom kan er maar een beperkt aantal gesprekken op een dag zijn. Voor al die gesprekken zijn honderden ambtenaren en tolken nodig en die zijn niet zomaar beschikbaar.
Als er dan een uitspraak over de asielaanvraag is, dan hebben de vluchtelingen het recht om daartegen in beroep te gaan. De hoop van de EU is dat ze dat beroep in Turkije afwachten, zodat de Griekse eilanden niet verstopt raken.
Twee woorden
In de Europese afspraken komen twee woorden steeds terug: relocatie en resettlement. Die relocatie slaat op het herverdelen van 160.000 vluchtelingen over de lidstaten. Uit Griekenland zouden 40.000 mensen moeten worden verdeeld, uit Italië 50.000 en uit Hongarije 56.000. Nederland zou volgens deze afspraak ongeveer 9000 vluchtelingen moeten opnemen uit andere Europese landen.
Bij resettlement hebben de leiders het over vluchtelingen uit Turkije die recht hebben op asiel in de EU. Dat komt voort uit het onlangs vastgestelde ruilplan, waarbij de EU vluchtelingen die illegaal zijn binnengekomen terug mag sturen naar Turkije. Voor elke teruggestuurde vluchteling haalt Europa er één op uit Turkije.
Ze ruilen een mislukt plan nu in voor een nog veel ambitieuzer plan.
Achter de schermen worden nu plannen uitgewerkt om de aantallen die zijn afgesproken bij de relocatie, ook te kunnen inzetten voor de resettlement.
Daar begint het ingewikkelde Europese denken: de afspraken om vluchtelingen in andere EU-landen op te nemen hebben de kracht van een wet. Formeel moeten de lidstaten het aantal afgesproken vluchtelingen opnemen.
Maar de 56.000 vluchtelingen in Hongarije zitten daar allang niet meer. En dus worden die aantallen creatief ingezet om te gebruiken bij de herverdeling (de resettlement) vanuit Turkije. Het grote voordeel is, op papier althans, dat landen als Hongarije dan gedwongen worden om mensen uit de vluchtelingenkampen in Turkije op te nemen.
"De oorspronkelijke plannen om 160.000 vluchtelingen over de EU te verdelen komen amper van de grond", zegt correspondent Arjan Noorlander. "Ze ruilen dat mislukte plan nu dus in voor een nog veel ambitieuzer plan. Het ophalen van vluchtelingen uit kampen in Turkije."
Ieder land kan deze mega-deal met de Turken tegenhouden met een veto.
Het plan zou kunnen slagen als alle puzzelstukjes op zijn plek vallen, maar het is wel een plan dat nu nog wankel is. De snelle asielprocedure die de EU wil afspreken gaat langs het randje van het toelaatbare volgens de geldende internationale vluchtelingenverdragen. Zowel Turkije als Griekenland zal nog wetten moeten aanpassen om dit legaal te maken.
"Het is een enorme operatie, waarbij zeker tienduizenden migranten heen en weer moeten worden geschoven tussen Turkije en de EU. De praktische uitvoering zal heel lastig worden", zegt Noorlander.
Avontuur
Maar de eerste horde is misschien nog wel de moeilijkste. Bij veel EU-landen is er politieke weerstand om zo'n avontuur aan te gaan met Turkije. Ook omdat Turkije er geld en toenadering tot de EU voor terugvraagt.
Het is nog maar de vraag of de 28 landen er de komende twee dagen uit zullen komen. "Want ieder land kan deze mega-deal met de Turken tegenhouden met een veto", zegt Noorlander.
