'Ik denk nog wekelijks aan die nacht in Afghanistan'

• Peter ter Velde

  Buitenlandredactie

"Wat ik er wel over kan zeggen..." is een veelgehoorde uitspraak als je met commando's spreekt. Ze voeren nog altijd geheime operaties uit. Geheimzinnigheid is onderdeel van hun leven. De uitreiking van de Militaire Willems-Orde staat dan ook haaks op wat het Korps doet. De militairen staan deze dag volop in de belangstelling, maar zij die het geheime werk doen zullen niet op het Binnenhof te zien zijn.

In de Engelbrecht van Nassaukazerne spreekt de NOS met commando's die in Afghanistan zijn geweest. De kazerne is de thuisbasis van deze Special Forces. De commando’s die we interviewen, moeten onherkenbaar in beeld worden gebracht.

Een van de militairen die naar Afghanistan zijn geweest is sergeant Hans. Hij is bij veel vuurgevechten betrokken geweest, maar wat hem altijd zal bijblijven is één nacht in de Afghaanse stad Deh Rawod. "Het was een verkenningspatrouille. We moesten naar een school in het centrum, dat een Talibanbolwerk was. We zijn daar 's nachts met acht man naar binnen gegaan. Er is geen schot gevallen, maar het is het spannendste dat ik ooit gedaan heb."

Hans en zijn collega's moesten de stad in waar op dat moment honderden Talibanstrijders de dienst uitmaakten. Het leiderschap van de Taliban zat in de jongensschool. "Er ontstond wel wat verdeeldheid in het team, omdat we ons heel goed bewust waren van waar we instapten. Het was een enorm risico dat we liepen. Je loopt hun natuurlijke omgeving in. Het is wachten tot zij het vuur openen. Wij hebben het initiatief niet. Ik kreeg van de tolk die op de basis was achtergebleven in mijn oortje te horen dat de Taliban ons gezien hadden."

De acht commando's vervolgden hun weg en werden steeds bijgepraat vanuit de basis waar de Taliban werden afgeluisterd. "Ze zien je nu wel en nu weer niet. Ze willen aanvallen, maar durven niet. Ik kreeg continu feedback. Dat zorgde ervoor dat de spanning de hele nacht door opbouwde en je niet kon verslappen."

De acht drongen door tot in het centrum van de stad. "Wij maken goed gebruik van de duisternis en van schaduwen. Ons voordeel was natuurlijk dat we nachtzichtapparatuur hadden, maar het feit dat ze weten dat we er zijn, betekent dat er elk moment iets kan gebeuren. We hadden geen steun uit de lucht of van anderen. We waren op elkaar aangewezen. Je doet wat je geleerd wordt, maar je weet wel dat als zij het vuur openen, wij met acht man tegenover zeker 500 strijders staan."

"Je vertrouwt op elkaar", zegt Hans. "Maar het besef dat het mis kan gaan is zenuwslopend. We hebben kunnen doen wat we moesten doen en daarom was het zinvol, maar als er iets gebeurd was, weet ik niet wat ik gezegd had. Het speelt nog steeds. Bij ons allemaal. Ik denk er wekelijks nog wel een keer aan."

Kapitein Erik behoorde tot de commando's die met parachutes diep in de nacht ver in vijandelijk gebied sprongen. "Dat doe je met een heel klein clubje zonder dat je kan terugvallen op de eigen eenheden. Zodra je op de grond komt moet de vogel een vechter worden. Hergroeperen en de opdracht beginnen. "Je denkt dan wel bij jezelf: we zijn hier met negen man en het gaat nog zeker drie dagen duren voor we ondersteuning krijgen."

De eenheid zou Talibanactiviteit waarnemen tot andere eenheden zouden arriveren, maar op de eerste dag ging het al fout. "Boven ons zaten vliegtuigen die de Taliban afluisterden. Ze vertelden dat een herder die wij eerder die dag op grote afstand zagen lopen ons gezien had. De man had het bij de Taliban gemeld. Ik denk dat het nog een half uurtje heeft geduurd en toen vlogen de eerste mortieren de heuvel op. Toen wisten we zeker dat we gezien waren."

Dagenlang werd de groep regelmatig beschoten. "Uit de vliegtuigen hoorden we dat ze creatieve plannen met ons hadden. We hebben worstcaseplannen gemaakt om zo lang mogelijk stand te houden." Dat lukte.

"Iedereen kent spanning. Dat zie je al in het vliegtuig voordat je eruit springt. De één lacht het weg, de ander gilt het weg en weer een ander zwijgt. Je kent al die verhalen wanneer het fout gaat. Ik moest mezelf als commandant afvragen hoeveel risico ik wilde lopen. Vooral ook nadat we ontdekt waren."

"Er is geen enkele verantwoordelijkheid die zwaarder weegt dan wanneer je het hebt over een mensenleven van zowel je eigen mannen als van de tegenpartij", zegt kapitein Erik. "Gooi je ergens een bom op of niet? Ook die verantwoordelijkheid heb je."