Nederlandse medewerker Bellingcat: MH17-ramp greep mij enorm aan
Bijna een obsessie, noemt de Nederlandse medewerker Daniël Romein van onderzoekscollectief Bellingcat zijn zoektocht naar de mensen die vlucht MH17 neerhaalden. "Ik ben er in mijn hoofd erg vaak mee bezig", zegt de man die een schuilnaam gebruikt.
Romein is binnen Bellingcat degene die zich honderden, misschien wel meer dan duizend uren verdiepte in het zoeken naar sporen op social media van militairen die betrokken zijn bij het neerhalen van het vliegtuig van Malaysia Airlines. Dat leidde tot een rapport dat vandaag is gepubliceerd.
"De ramp heeft mij enorm aangegrepen", verklaart Romein zijn motivatie. "Ik vond het zo afschuwelijk. Ik was zo kwaad. Ook al ken ik geen van de slachtoffers persoonlijk. Ik wilde weten welke idioten hierachter zaten."
Er zit toch een risico aan dit werk, want ik weet dat de Russen echt niet blij zijn met onze onderzoeken.
In het meer dan 100 pagina's tellende rapport staat niet wie op de knop van de installatie heeft gedrukt waarmee de Buk-raket is gelanceerd. Maar binnen een groep van zo’n twintig Russische officieren en soldaten van het Tweede Bataljon van de 53ste Brigade uit Koersk weet men volgens Romein wel wie het heeft gedaan. "We weten zeker dat het Tweede Bataljon de Buk-installatie naar de grens met Oekraïne heeft gebracht."
Rond Kerst mailde Romein namens Bellingcat de bevindingen naar het Openbaar Ministerie (OM), dat de leiding heeft over het internationale strafrechtelijk onderzoek naar de ramp met vlucht MH17. Het OM liet weten "de informatie serieus te zullen onderzoeken en beoordelen op bruikbaarheid voor het strafrechtelijk onderzoek". Begin van dit jaar berichtte de NOS hierover.
Romein is een van de elf medewerkers van Bellingcat die met het onderzoek bezig zijn geweest; hij schreef het grootste deel van het rapport. Maar over zijn rol wil hij in het openbaar niets vertellen. "Er zit toch een risico aan dit werk, want ik weet dat de Russen echt niet blij zijn met onze onderzoeken."
Bovendien wil hij dat de aandacht uitgaat naar het vinden van de daders, niet naar hem. En dus wil Romein anoniem blijven. Alleen zijn collega’s bij Bellingcat kennen zijn ware identiteit. "Ik heb soms het gevoel een dubbelleven te leiden."
Ontdekkingen
Romein is sinds november 2014 actief voor Bellingcat. Niet dat de ICT'er enige ervaring heeft als journalist. Wel beheerst hij de Russische taal enigszins en heeft hij naar eigen zeggen iets met fotografie. "Voor dit werk moet je veel foto’s bekijken. Ik merk dat ik de gezichten van mensen goed kan herkennen, ook al is de foto niet scherp."
Maar Romein weet uit eigen ervaring dat je pas iets aan dit soort vaardigheden hebt, als je ook de motivatie en de bereidheid hebt om veel tijd in een onderzoek te steken. Sinds hij voor Bellingcat onderzoek doet, besteedde Romein na zijn werkdag bijna iedere avond aan speurwerk. Ook hele weekeinden gingen eraan op.
Tijdens zijn sessies, die soms tot diep in de nacht duurden, deed hij veel ‘ontdekkingen’. "De laatste was afgelopen najaar toen ik een officier op een recente foto herkende. Hij staat ook op een foto van de brigade uit 2013 in dezelfde functie. Het zou raar zijn als hij in 2014 een andere functie had."
- Bellingcat
- Bellingcat
Zijn speurtocht naar de waarheid begon al direct na 17 juli 2014. Lezend op verschillende internationale en Russische internetfora vond hij aanwijzingen: namen, foto's van militair materieel. Maar met de informatie kon hij niet veel. Pas toen hij een publicatie van Bellingcat las, over de ontdekking dat MH17 door een Russische Buk-raket is neergehaald, en toen hij oprichter Eliot Higgins in een televisieprogramma erover hoorde praten, besloot hij contact op te nemen.
Zijn verzamelde 'bewijs' werd positief ontvangen en Romein mocht als zevende vrijwilliger meezoeken. Al na een paar maanden publiceerde hij zijn eerste artikel: de mogelijke lanceerlocatie van de Buk-raket. Daarna stortte hij zich samen met collega’s op het reconstrueren van het Tweede Bataljon van de 53ste Brigade.
Getuige
Dat hun werk serieus wordt genomen, blijkt wel uit de reacties die Bellingcat krijgt van het Joint Investigation Team. Dat voert het strafrechtelijk onderzoek uit naar de ramp met MH17 onder leiding van het Nederlandse OM.
"Ze zijn blij met onze inspanningen en ons werk. Ze prijzen het dat burgers op deze manier de politie bij een onderzoek helpen en moedigen dit zeker aan", zegt Romein, die geregeld contact heeft met rechercheurs van het JIT.
Zo heeft hij op uitnodiging van het JIT al meerdere keren informatie met het team gedeeld over het Bellingcat-onderzoek. Oprichter Eliot Higgins werd twee keer als getuige gehoord.
Ondanks al hun inspanningen heeft Bellingcat geen hard bewijs kunnen leveren wie de Buk-raket heeft afgevuurd. "Dat we dat niet hebben kunnen vinden, is jammer. Maar het was wel te verwachten", zegt Romein. "Geen enkele Russische soldaat zal na het neerschieten van een vliegtuig met onschuldige passagiers trots op social media zeggen dat hij daarvoor verantwoordelijk was."
