Initiatief GeenPeil primeur voor Nederlandse democratie

Minister Plasterk gaat er al een beetje van uit dat GeenPeil erin slaagt om 300.000 handtekeningen binnen te halen om een referendum af te dwingen. Als Nederland zich inderdaad mag gaan uitspreken over het associatieverdrag met Oekraïne is het de eerste keer dat de kiezers mogen oordelen over een wet die al is aangenomen.

Sinds 1 juli van dit jaar is het mogelijk een raadgevend referendum aan te vragen over een wet die al is aangenomen, maar nog niet in werking is getreden. Elke kiesgerechtigde die 10.000 medestanders verzamelt kan een verzoek indienen. Het referendum komt er als in de zes weken daarna nog eens 300.000 handtekeningen worden verzameld.

Sinds deze mogelijkheid bestaat zijn er tien wetten aangenomen die 'referendabel' zijn. Van alle verzoeken die zijn binnengekomen, haalde alleen het initiatief van GeenPeil voldoende handtekeningen voor de tweede fase, 13.480 stuks.

GeenPeil is een samenwerkingsverband van weblog GeenStijl, het Bugercomité-EU en het Forum voor Democratie. Zij willen het associatieverdrag met Oekraïne aan de kiezers voorleggen, omdat ze vinden dat de Europese Unie daarmee te weinig rekening heeft gehouden met de wensen van burgers.

"Is u ooit gevraagd wat u van deze expansie van de EU vindt?", valt er te lezen op de website van GeenPeil. "Uiteindelijk gaat het niet zozeer om dat ene, dik 300 pagina's tellende verdrag, maar om de democratie. Of u nu voor het associatieverdrag bent of juist tegen, uw stem dient gehoord te worden."

Kiesraad

GeenPeil heeft nog tot maandag de tijd om handtekeningen in te leveren bij de Belastingdienst, die helpt bij de verwerking van de handtekeningen. Op 14 oktober maakt de Kiesraad bekend of er een referendum komt.

Een indicatie over het aantal ingezamelde handtekeningen wil de Kiesraad tot die tijd niet geven, zegt directeur Melle Bakker. "We hebben meegemaakt dat ze zeiden 150.000 ondertekeningen bij de Belastingdienst te hebben ingeleverd en dat het er na telling slechts 110.000 bleken te zijn."

Omstreden verdrag

De 'Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie en haar lidstaten enerzijds en Oekraïne anderzijds' werd op 27 juni getekend in Brussel. Het verdrag moet leiden tot nauwere economische en politieke samenwerking.

Het verdrag is omstreden, omdat Rusland het buurland liever binnen de eigen invloedssfeer houdt. Toenmalig president Janoekovitsj weigerde het daarom in eerste instantie te tekenen, maar hij werd verdreven door pro-westerse leiders. De onrust in het land mondde uit in een burgeroorlog, waarbij Rusland de Krim annexeerde.

De Nederlandse kiezer kan zich uitspreken over het EU-verdrag, omdat het kabinet een Nederlandse wet moest aannemen om met het verdrag in te stemmen. Onder anderen de SP, PVV en de PvdD stemden tegen die wet.

Campagne

GeenPeil heeft de afgelopen weken druk campagne gevoerd voor het referendum, naar eigen zeggen met meer dan duizend vrijwilligers. Vanaf maandag gaat de Kiesraad bekijken of er inderdaad 300.000 legitieme handtekeningen binnen zijn gekomen. Op 14 oktober moet dat duidelijk zijn.

Als het GeenPeil inderdaad lukt een referendum af te dwingen, moet dat binnen een half jaar plaatsvinden. Kosten daarvan zijn ongeveer 30 miljoen euro. Omdat de volksraadpleging alleen raadgevend is, kan het kabinet de uitslag naast zich neerleggen.