Het Koninkrijk: wie vertelt de geschiedenis van Suriname?

"Ik vier graag mijn Nederlanderschap", zegt rapper Typhoon tegen Waldemar Torenstra over de festiviteiten rond 200 jaar Koninkrijk. "Maar die viering moet wel gepaard gaan met het omarmen van die lelijke historie, die pijnlijke historie. En ik heb het gevoel dat Nederland daar nog niet klaar voor is."

Het valt inderdaad op dat de voormalige koloniën nauwelijks aan bod komen tijdens de viering van 200 jaar Koninkrijk. Omdat ze er zo’n 150 jaar wel degelijk bij hoorden, doken Eelco Bosch van Rosenthal en Waldemar Torenstra in hun geschiedenis. Het tweeluik is een vervolg op de serie Het Koninkrijk, die de NOS vorig jaar uitzond. Vorige week ging het over Indonesië, vanavond over Suriname.

"De geschiedenis van Suriname is ons altijd verteld vanuit de Nederlanders. Dus een wit verhaal", zegt de bekende Surinaamse schrijfster Cynthia McLeod in Paramaribo tegen Eelco Bosch van Rosenthal. De laatste jaren ontstaat in Suriname steeds meer behoefte aan het zélf onderzoeken van de eigen geschiedenis. "Omdat het perspectief van zwarten vaak anders is dan dat van blanken, om het maar simpel te stellen."

Sinds twee jaar is er dan ook een afstudeerrichting geschiedenis aan de Anton de Kom-universiteit. Eelco gaat op pad met de eerste historica die daar - in Suriname zélf dus - is afgestudeerd, Judy Samson. Ze gaan naar een marrondorp in het binnenland, een dorp dat is gesticht door weggelopen slaven. Slaven mochten niet lezen en schrijven, dus de mondelinge overlevering is een belangrijke historische bron.

De meeste schriftelijke bronnen, zoals koloniale verslagen, zijn tot nu toe vooral bestudeerd door Nederlandse en Surinaamse historici in Nederland. Maar sinds een paar jaar heeft Suriname ook een nieuw Nationaal Archief. Een modern gebouw met een goede temperatuurregeling, waar Surinaamse archiefstukken uit Den Haag naartoe worden gebracht.

Eelco bekijkt er de officiële documenten van de opstand in suikerplantage Mariënburg in 1902. Een cruciaal element van het verhaal blijkt daar niet genoteerd. En hij graaft samen met archeoloog Benjamin Mitrasingh naar de lijken van vijftien arbeiders die na de opstand werden doodgeschoten door het koloniale leger.

Ook spreken Eelco en Waldemar met kinderen van Anton de Kom, schrijver van ‘Wij Slaven van Suriname’ en een van de beroemdste Surinamers uit de geschiedenis. Omdat hij opkwam voor de Hindoestaanse en Javaanse contractarbeiders, werd hij in 1934 als een staatsgevaarlijke communist aangemerkt, gearresteerd en verbannen naar Nederland. Een pijnlijke episode, waar de kinderen van Anton de Kom nog altijd verbolgen over zijn.

Eelco gaat met zoon Cees de Kom naar Fort Zeelandia waar zijn vader werd opgesloten, en Waldemar zoekt in Nederland dochter Judith de Kom op.

Uiteindelijk wordt Suriname als een van de laatste koloniën onafhankelijk. De verbroederingspolitiek had de Creolen en de Hindoestanen na de Tweede Wereldoorlog wel dichter bij elkaar gebracht, maar er bleef vrees voor spanningen. Zoals in buurland Guyana, waar na de onafhankelijkheid rassenrellen uitbraken.

Den Uyl, die in 1973 premier wordt, wil snel van Suriname af – al doet hij het voorkomen dat het de grote wens van alle Surinamers zelf is. Cynthia McLeod vertelt hoe haar vader Johan Ferrier er mee instemde om Surinames eerste president te worden. "Als Holland zo verschrikkelijk graag van ons afwil, dan moeten we met opgeheven hoofd zelf gaan."

NOS Het Koninkrijk: Wie vertelt de geschiedenis? Vanavond 21.05 - 21.50 uur, NPO 2 en NOS.nl. Regie: Arjan Nieuwenhuizen, redactie: Esther Bootsma.