Verdient Nederland soms ook aan de Griekse crisis?

• 

  André Meinema

  Verslaggever economie

Griekenland kost niet alleen veel geld maar levert ook geld op. Griekenland wordt met miljarden euro's overeind en in de euro gehouden, maar door de eurocrisis kunnen landen als Duitsland, Nederland en België ook veel goedkoper lenen. Volgens cijfers van het Ministerie van Financien is het feitelijke rentevoordeel voor de Nederland sinds 2011 tot en met 2015 zo'n 2 miljard euro.

Economen van het Duitse Halle Institute for Economic Research hebben becijferd dat de lage rente Duitsland in de periode 2010-2015 zelfs meer dan 100 miljard euro rentevoordeel heeft opgeleverd. De Bundesbank maakt vorig jaar ook al zo'n rekensommetje. De dalende rente heeft de Duitse overheid sinds 2007 naar schatting van de Duitse centrale bank 120 miljard euro bespaard.

De Belgische zakenkrant De Tijd rekende naar aanleiding van die rekensom uit dat België in de periode 2008-2014 zo 18,3 miljard euro bespaard heeft. De Duitse en Belgische rekensommetjes fixeren de vroegere rentestanden en herberekenen vervolgens de rentebetalingen aan de hand van de huidige, veel lagere rente .

Doe je voor Nederland iets gelijkaardigs en reken je dus alle rentelasten van de voorbije 5 jaar gemakshalve om naar wat je zou betalen bij de huidige lage rente, dan kom je uit op een besparing van 15 miljard euro.

Het is nattevingerwerk, zeggen woordvoerders van de Algemene Rekenkamer en het Centraal Planbureau. Ook het Ministerie van Financien heeft moeite met de rekensom. "Het is lastig. Want hoe bepaal je het Griekenland-effect op de rente als de rente door de crisis al lager is. En je houdt geen rekening met feit dat de staatsschuld door de crisis enorm sterk is toegenomen en er dus meer schuld gefinancierd moet worden." aldus een woordvoerder.

Dat de lagere rente voordeel oplevert is evident, maar niet alles valt zomaar toe te schrijven aan de Griekse crisis. De inflatie, de nationale en internationale economische ontwikkelingen, de huizenmarkt, de werkloosheid en de monetaire politiek van de ECB spelen ook een belangrijke rol. Exacte berekeningen van wat het voordeel zou kunnen zijn, zijn er niet.

De financiële crisis heeft namelijk ook veel geld gekost. De Nederlandse staatsschuld steeg van van 259 miljard euro in 2007 naar bijna 471 miljard euro nu. De nationalisatie van vooral ABN Amro kostte miljarden, er ging steun naar Griekenland, Ierland, Spanje en Portugal en de recessie hakte er hard in.

De Griekse crisis en het besmettingsgevaar voor andere zwakke eurolanden veroorzaakten in 2010 en daarna schokgolven op de financiële markten. De rente op staatsobligaties, waarmee landen hun schuld financieren, steeg bij de probleemlanden naar onhoudbare hoogten. De rente van 'veilige landen', zoals Duitsland en Nederland, kelderde naar onvoorstelbare en niet eerder geziene laagten.

Lage rente lage lasten

Toen de Europese Centrale Bank (ECB) begin dit jaar begon met het grootschalig opkopen van staatsleningen ging de rente nog verder omlaag. Maar deze ECB-actie is bedoeld om de inflatie op te krikken en de economie aan te zwengelen en heeft niets te maken met de Griekse crisis. Hoe dan ook, een lagere rente betekent minder rentelasten voor de staat.

In 2008 was de rente voor een staatslening met een looptijd van 10 jaar rond de 4 procent, begin dit jaar was dat gedaald naar 0.26 procent. De Duitse 10-jaarsrente tikte zelfs even minder dan 0,1 procent aan.

Astronomisch

Rond de Griekse crisis hangen astronomische bedragen. Sinds de crisis in 2010 uitbarstte is in twee steunoperaties 237 miljard euro naar het land gevloeid. Met het onlangs overeengekomen derde steunpakket van 86 miljard meegerekend komt het steunbedrag uit op 323 miljard euro.

Daarvan neemt Nederland minstens 25 miljard voor zijn rekening. Deels zijn dat harde euro's, deels garantstellingen die pas geld kosten als Griekenland in gebreke blijft. Dat alles kost Nederland natuurlijk geld. We moeten het geld zelf ook lenen en betalen daar ongeveer 1 procent rente over, zo'n 250 miljoen euro per jaar. Het is wel zo dat we dat geld allang geleend hebben, en overgemaakt aan het Europees noodfonds, het ESM in Luxemburg.

Soepel

De miljarden komen niet zomaar in de zakken van de Grieken terecht. Het geld wordt door Griekenland volledig gebruikt om zijn schulden af te lossen, de rente op die schulden te betalen en de banken overeind te houden. Anders zou Griekenland failliet gaan en mogelijk uit de euro moeten.

De kans dat Griekenland alle miljarden terugbetaalt is niet groot. De schuld is al bijna twee keer zo groot als Griekenland in twee jaar bij elkaar kan verdienen. Maar Griekenland heeft van de eurolanden wel bijzonder soepele leenvoorwaarden gekregen. Zo betalen ze nauwelijks rente en hoeven ze de leningen pas halverwege deze eeuw af te lossen.

Het betekent dat die 25 Nederlandse miljarden voor Griekenland op z'n best pas over tientallen jaren terugkomen. Maar daar staat wel een direct rentevoordeel tegenover van zo'n 2 miljard euro.