Grexit of niet, Nederland betaalt

Wat er dit weekend ook in Brussel besloten gaat worden over Griekenland, het gaat Nederland geld kosten. Of het nu is omdat Griekenland failliet gaat en leningen niet kan terugbetalen, of omdat Europa de portemonnee trekt voor extra noodsteun en schulden kwijtscheldt.

Nederland heeft bij elkaar ruim 20 miljard euro aan Griekenland geleend, blijkt uit berekeningen in opdracht van de NOS. Waar komt dat geld vandaan, en wat zien we daarvan terug als Griekenland failliet gaat of uit de euro stapt?

De rekening

Nadat Griekenland eind 2009 moest toegeven dat de financiële problemen in het land veel groter waren dan tot op dat moment leek, schoten de eurolanden en het IMF te hulp. Noodpakketten en leningen volgden elkaar op. Bij elkaar is de Nederlandse steun, direct of indirect, goed voor ruim 20 miljard euro.

De kans dat Griekenland al dat geld later weer aan Nederland terugbetaalt, is bij een faillissement groter dan bij een Grexit. "Bij een faillissement ga je samen om tafel zitten en kijk je welk deel van de schuld je nog dragelijk kunt maken", zegt Allard Bruinshoofd, hoofd internationaal onderzoek van het economisch bureau van de Rabobank.

Bij een vertrek van Griekenland uit de euro is dat volgens hem veel lastiger. "Dat raakt de hele Griekse samenleving. Al het bezit in Griekenland en alle leningen worden minder waard. Dan is het chaos."

In beide gevallen zal Nederland niet al het geld kwijt zijn, denkt hij. "De kans dat ze helemaal niets meer kunnen betalen is niet groot. Maar de kans dat ze grotendeels niet betalen is levensgroot."

Wat betaalt Nederland?

Linksom of rechtsom zal Nederland de komende tijd de portemonnee moeten trekken, zegt Bruinshoofd. Volledige wanbetaling kan Nederland grofweg 250 miljoen euro per jaar kosten, schat hij.

"Voor het geld dat Nederland moet lenen, betalen we ongeveer 1 procent rente. Voor het geld dat Griekenland niet meer terug kan betalen lopen we ruim 1 procent rente mis. Bij elkaar kost het ons zo'n kwart miljard euro per jaar. Dat is geen kattenpis, maar Nederland hoeft er niet wakker van te liggen."

Mochten de Grieken er toch uitkomen met de andere eurolanden, dan zal er extra geld naar het land moeten. “Stel dat de Grieken 50 miljard euro extra nodig hebben om te zorgen dat hun schuld houdbaar blijft. Dat zal vooral uit Europa moeten komen. Als Nederland daar naar verhouding 6 procent aan bijdraagt, dan is dat toch weer 3 miljard.”

"Overigens moet je tegelijk met deze extra financiering ook rekening houden met ongeveer eenzelfde bedrag aan schuldkwijtschelding. Met alleen maar extra geld uitlenen wordt de schuld namelijk nooit lager", zegt hij.

Europees Noodfonds

Om noodlijdende landen zoals Griekenland te helpen, werd in 2010 een speciaal fonds opgericht: het EFSF. In totaal is er bijna 131 miljard euro uit het fonds naar Griekenland gegaan. Omdat het EFSF zelf geen middelen heeft, moet het geld lenen op de kapitaalmarkt. Maar het fonds heeft zelf geen onderpand, dus investeerders zijn alleen bereid geld te geven als de eurolanden garant staan.

Van de in totaal 130,9 miljard euro die uit het EFSF naar Griekenland zijn gegaan, staat Nederland garant voor 8 miljard euro. Met andere woorden: als Griekenland dit geld niet meer aan de investeerders kan terugbetalen, moet Nederland hiervoor inspringen.

Mocht Griekenland failliet gaan of uit de euro stappen, dan zal Nederland de bedragen waarvoor het garant staat aan de investeerders moeten betalen. Dat geld wordt dan niet uit de begroting gehaald, legt Bruinshoofd uit, maar Nederland zal zelf geld moeten lenen om de investeerders te betalen. "Die leningen worden opgeteld bij de staatsschuld en staan los van de begroting. Maar de rentes die we over die leningen betalen, gaan wel uit de begroting."

Europese Centrale Bank

De Grieken hebben ook geld kunnen lenen uit het zogeheten Eurosysteem. Dat is het stelsel van centrale banken die in Europa aan elkaar zijn gekoppeld via de Europese Centrale Bank. Op deze manier kunnen de centrale banken in Europa elkaar helpen.

Dat is ook gebeurd in het geval van Griekenland. Daar hadden de nationale banken geld nodig van de Griekse centrale bank. Die deed een beroep op dit Eurosysteem. Tot eind mei is er zo'n 100 miljard euro uitgekeerd. De zogenoemde Emergency Liquidity Assistence van de ECB, kortweg ELA-gelden, zijn hierin meegerekend.

Ook zijn er via het Eurosysteem bankbiljetten naar de Griekse banken gegaan, zodat de Grieken de afgelopen weken nog konden pinnen. Zo'n 18 miljard is er tot eind mei op deze wijze in de geldautomaten gestopt. Sinds eind mei is daar nog eens 11 miljard euro bijgekomen, schat de Rabobank.

Bij elkaar is er dus ongeveer 129 miljard euro vanuit de ECB via het Eurosysteem naar Griekenland gegaan. Nederland houdt 5,6 procent van deze schuld in handen, goed voor 7,2 miljard euro.

Al dat geld is niet weg als Griekenland failliet zou gaan. De Griekse centrale bank heeft onderpand voor deze leningen die ze dan kan verkopen. Het is wel onduidelijk wat dat onderpand kan opleveren.

Directe leningen

Ook de Nederlandse overheid heeft geld direct aan de Grieken uitgeleend, in totaal 3,2 miljard euro. Dat geld is al gestort. "Hiervoor hebben we al schuld gemaakt", zegt Bruinshoofd. "Als de Grieken failliet gaan en wij dit geheel verliezen, dan blijft de lening die we hebben uitgegeven gewoon doorlopen."

Verder heeft ook het Internationaal Monetair Fonds (IMF) als onderdeel van de steunpakketten bij elkaar 34,7 miljard euro aan Griekenland overgemaakt. Daarvan heeft Griekenland tot aan vorige week nog delen kunnen aflossen. Er staat nu nog 21 miljard euro open.

Hoeveel Nederland hier aan bijdraagt is niet precies duidelijk. Van al het geld dat het IMF te verdelen heeft, komt 2,2 procent uit Nederland. Dat is zo'n half miljard euro.

Rente

En dan is er ook nog een programma waarin de ECB staatsobligaties van probleemlanden opkoopt: het Securities Markets Programme (SMP). Dat zorgt er onder meer voor dat de rente die Griekenland moet betalen om geld te lenen, in onzekere tijden niet de pan uit rijst. Hiervoor is ongeveer 1,2 miljard euro Nederlands geld gebruikt.