Oprichting MH17-tribunaal geen simpele klus

Nederland wil samen met andere landen een VN-tribunaal oprichten om de verdachten van de ramp met de MH17 te veroordelen. Maar aan het oprichten van zo'n tribunaal zitten een aantal haken en ogen, zegt hoogleraar internationaal strafrecht en advocaat Geert-Jan Knoops. "Er zijn twee opties om een VN-tribunaal op te richten, en beide zijn niet makkelijk."

De Russen hebben al aangegeven niets te zien in het plan. Als een van de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad kunnen ze met een veto het tribunaal tegenhouden. "Die kans is aanzienlijk, gezien hun houding."

Als ze dat doen, vervalt juridisch gezien de sterkste variant van het tribunaal, zegt Knoops. "Bij een tribunaal dat is goedgekeurd door de VN-Veiligheidsraad zijn alle landen verplicht bewijs te geven en verdachten uit te leveren."

Er is nog een andere manier om een tribunaal op te richten, namelijk via de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Daar hebben de Russen geen vetorecht. "Maar die variant is veel minder krachtig. Alleen de landen die het tribunaal erkennen zijn dan verplicht mee te werken. Landen die dat niet doen, hoeven geen bewijs te geven en verdachten uit te leveren."

Problemen

Een VN-tribunaal kan in ieder geval op de steun rekenen van Nederland, Maleisië, België, Australië en Oekraïne. Mocht het lukken, dan is de volgende vraag waar het tribunaal moet komen. "Het feit dat het kabinet erover spreekt, wil zeggen dat ze er rekening mee houden dat een berechting op Nederlands grondgebied tot problemen kan leiden. Bijvoorbeeld met de Russen. Een tribunaal kan dus zomaar in een ander land komen."

Behalve over de locatie, moet er ook overeenstemming worden bereikt over de vraag volgens welk systeem de verdachten worden berecht. "Het kan zijn dat er besloten wordt om een verdachte bij verstek te berechten. Dan kan je in theorie ook verdachten aanpakken uit landen die het tribunaal niet erkennen. Maar in de praktijk kan je je afvragen hoe effectief dat is. Er is dan weliswaar een uitspraak, maar in veel gevallen zit iemand dan nog steeds geen straf uit."

Lege rechtszaal

Een voorbeeld waar dat middel is ingezet is het Libanon-tribunaal, waar de moord op oud-premier Rafik Hariri van Libanon wordt onderzocht. "Daar bleef de rechtszaal leeg omdat de hoofdverdachten niet verschenen. Die werden wel bij verstek veroordeeld, maar je kan je afvragen wat daarvan de zin is geweest. Ze hoefden tenslotte niet uitgeleverd te worden om hun straf uit te zitten."

Dat de Russen onlangs aangaven geen tribunaal te willen, vindt Knoops opmerkelijk. "Vorig jaar hebben ze nog ingestemd met een resolutie waarin stond dat de daders berecht moeten worden. Nu vinden ze het voorbarig dat er zo'n tribunaal komt."