Iran en het Westen praten, maar waarover?

De onderhandelingen tussen Iran en het Westen gaan de laatste fase in. Vandaag spreken de Amerikaanse minister Kerry van Buitenlandse Zaken en zijn Iraanse ambtgenoot Zarif elkaar in Genève over het atoomprogramma van Iran. In november mislukte overleg nog, maar de afgelopen maanden werden de gesprekken weer opgestart.

Het doel van het Westen is: Iran van een atoombom afhouden. Een coalitie van zes landen, met de VS voorop, hoopt vooral afspraken te maken over de hoeveelheid hoogverrijkt uranium. Dat type uranium is nodig voor een atoombom. Verder wil de coalitie ook dat er meer inspecteurs toegelaten worden om toe te zien op het atoomprogramma.

Ondermijnen

Helemaal uitsluiten dat Iran ooit een atoombom krijgt, is onmogelijk, maar Kerry wil ervoor zorgen dat het Iran minimaal een jaar kost om een bom te krijgen. Hij heeft goede hoop: "Laten we het doen, ik denk dat het de komende dagen mogelijk is", aldus minister Kerry.

Amerika hoopt op een overeenkomst die lang houdbaar blijft: minimaal tien jaar. Een horde daarbij kan het Amerikaanse Congres zijn, vooral vanwege de Republikeinse meerderheid. Het Congres kan een overeenkomst die getekend is door president Obama niet blokkeren, maar het kan een akkoord wel ondermijnen door bijvoorbeeld nieuwe sancties op te leggen aan Iran.

In een poging de onderhandelingen te beïnvloeden, organiseerden de Republikeinen in het Congres een speech van de Israëlische premier Netanyahu, een felle tegenstander van gesprekken met Iran. De kern van zijn betoog was dat Iran niet te vertrouwen is.

Dat vinden ook de 47 senatoren die deze week een brief hebben opgesteld, gericht aan de Iraniërs. Ze schreven dat een eventueel akkoord meteen komt te vervallen als president Obama het Witte Huis verlaat.

Minister Kerry heeft op alle kritiek wel een antwoord: "Wat is het alternatief?", zegt hij. "In voorgaande jaren, toen de VS niet met Iran sprak, groeide het atoomprogramma als kool." Dus wordt er onderhandeld.

Wat Iran uit die onderhandelingen wil halen is dat economische sancties verlicht worden. Sancties die volgens de Iraanse machthebbers überhaupt onterecht zijn: het land wil naar eigen zeggen helemaal geen kernwapens maken. Geestelijken in de Islamitische Republiek Iran hebben een fatwa uitgesproken tegen zulke wapens. Een atoombom is on-islamitisch.

Wat Iran wel wil is nucleaire energie opwekken. Daarom geven ze hun atoomprogramma niet op. Dat is een belangrijk punt voor de Iraniërs en ze willen dan ook dat het wordt opgenomen in het akkoord.

Maar belangrijker nog: de economische boycot. De prijzen in Iran zijn door de sancties de laatste jaren flink gestegen. Bankverkeer met het Westen is zo goed als onmogelijk. En ook bepaalde goederen mogen niet naar of vanuit het Westen worden geëxporteerd.

Net als in de VS is er in Iran ook kritiek op de onderhandelingen. Hardliners vinden dat het Westen niets te maken heeft met het atoomprogramma van Iran. Maar de kritiek is de afgelopen tijd verstomd, omdat de hoogste leider ayatollah Khamenei heeft gezegd dat hij de onderhandelingen steunt.

De onderhandelaars hebben nog zo'n twee weken om een akkoord te sluiten. Eind maart ligt de deadline die ze zichzelf hebben opgelegd en eind juni moeten de details zijn geregeld.