Nog maar negen eerstejaars Frans in Amsterdam
Het voornemen van de Universiteit van Amsterdam om zes talenstudies te schrappen was de aanleiding tot de studentenprotesten tegen het 'rendementsdenken' en het gebrek aan medezeggenschap.
Maar de UvA loopt niet voorop met het opheffen van studies. Van de andere brede universiteiten heeft de laatste jaren alleen de Radboud Universiteit de letterenstudies ongemoeid gelaten. Maar het aanbod in Nijmegen was al zeer beperkt.
Te duur
De talenstudies kampen al twintig jaar met teruglopende studentenaantallen. De universiteiten vinden dat deze studies te zwaar op de begroting drukken. Het is simpelweg te duur om een docent college te laten geven voor een handjevol studenten.
Ze hebben tientallen talenstudies geschrapt of in beperkte vorm ondergebracht in bredere culturele studies, waarvan ze hopen dat die meer aansluiten bij de vraag van hedendaagse studenten.
Dramatisch
De studentenaantallen zijn ronduit dramatisch. Zo begonnen dit studiejaar slechts 22 eerstejaars aan een bachelor-studie Arabisch.
De belangstelling voor Russisch is nauwelijks groter. De studie Russisch in Leiden trok dit jaar zeventien studenten. Daarnaast gingen zestien studenten Slavische talen aan de UvA studeren.
Ook bij voorheen grote studies als Frans en Duits is de situatie ernstig. Aan de UvA schreven zich dit jaar dertien studenten Duits en negen studenten Frans in. Duits trok nog de meeste eerstejaars in Nijmegen, waar er dertig studenten op afkwamen. Voor Frans is Leiden koploper met 31 eerstejaars.
Aziatisch succes
Zelfs Nederlands en Engels, de enige twee grote talenstudies, zijn niet populair. Aan alle universiteiten samen gingen dit jaar zo'n 300 studenten Nederlands studeren en zo'n 550 studenten Engels. Ter vergelijking: de studie psychologie trok alleen al in Groningen meer dan 600 eerstejaars, en in heel Nederland begonnen 4000 studenten aan een studie psychologie.
Het enige lichtpuntje voor de letteren vormen de Oost-Aziatische talen Chinees, Japans en Koreaans, die alleen in Leiden worden gedoceerd. Koreaans leek een paar jaar geleden op sterven na dood, maar mede dankzij de hit Gangnam Style gingen dit jaar 39 studenten Koreaans studeren. Chinees en Japans zitten rond de tachtig studenten per jaar.
Rigoureus schrappen
Het is dan ook niet verwonderlijk dat de universiteiten de afgelopen jaren het aanbod hebben aangepast aan de afnemende vraag. Het meest rigoureus hebben de Vrije Universiteit en de Rijksuniversiteit Groningen ingegrepen.
De VU heeft zelfs maar één zelfstandige letterenstudie overgehouden: Latijn en Grieks (dit jaar met vijf eerstejaars). In Groningen zijn Nederlands en Engels overgebleven als zelfstandige studies.
Kleinere talen als Noors en Fins zijn in Groningen van het programma verdwenen. Duits, Engels, Frans, Italiaans, Russisch, Spaans en Zweeds zijn opgenomen in de nieuwe studie Europese talen en culturen. Binnen die studie kunnen studenten zich al in het eerste jaar in een taal specialiseren. Volgens de universiteit komt het aanbod nog aardig in de buurt van dat van de vroegere zelfstandige letterenstudies. En met 133 eerstejaars lijkt de overkoepelende studie tamelijk populair.
Arabisch sinds 1613
In Utrecht is het aanbod ruimer, maar daar is wel Portugees geschrapt. Die taal is overgenomen door Leiden, in het kader van de nieuwe opleiding Latijns-Amerikastudies.
De Universiteit Leiden heeft de rijkste traditie op het gebied van de letteren. Zo wordt er al sinds 1613 Arabisch onderwezen. Toch heeft ook Leiden veel kleine talen samengevoegd in bredere 'regiostudies'.
Arabisch is met Perzisch, Turks en modern Hebreeuws ondergebracht in Midden-Oostenstudies. Oud-Egyptisch (hiëroglyfenschrift) en Assyrisch (spijkerschrift) kan in Leiden nog altijd worden bestudeerd, maar dan wel in het kader van Oude culturen van de Mediterrane wereld.
Het Leidse model heeft gediend als voorbeeld voor de UvA, die Arabisch, Hebreeuws, Italiaans, Nieuwgrieks en Scandinavische en Slavische talen als zelfstandige studies wil schrappen en een deel van die talen wil onderbrengen in regiostudies.
Verdwenen talen
Alle hervormingen hebben ertoe geleid dat kleinere Europese talen als Hongaars, Fins, Servisch en die uit de Baltische staten (binnenkort) niet meer op wetenschappelijk niveau in Nederland te studeren zijn. Voor Zweeds en de andere Scandinavische talen is het afwachten waar de hervorming aan de UvA toe leidt.
Wat die hervorming ook betekent, als de studentenaantallen in de letteren blijven afnemen, komen ook Duits en Frans in de gevarenzone. En het is sowieso de vraag hoe met de huidige studentenaantallen deze talen als vakken op de middelbare school zijn te handhaven.
