Gaaikema: lof als vertaler, kritiek als cabaretier

Hij was niet het bekendst van zijn vertaalwerk, maar eigenlijk boekte Seth Gaaikema daarmee zijn grootste en onomstreden succes. Hij vertaalde grote internationale musicals als Sweet Charity, Les Misérables en Miss Saigon en oogstte daarvoor veel lof. Als cabaretier stond hij vaker in de spotlights, maar daarvoor moest hij zich ook vaak verdedigen.

Gaaikema begon zijn carrière in 1958. Hij leverde onder meer tekstbijdragen voor de shows van de legendarische cabaretier Wim Kan. Als neerlandicus werd hem in die tijd ook gevraagd om de musical My Fair Lady te vertalen.

Rond 1970 kwam hij met eigen shows. In de decennia die volgden, deed hij geregeld oudejaarsconferences en andere cabaretvoorstellingen met vooral politieke satire. Daarin verschilde hij van veel tijdgenoten en leek hij op zijn grote meester, Wim Kan. Maar de tijdgeest en dus ook het cabaret verhardden, terwijl Gaaikema volgens critici te aardig bleef. Hij noemde dat zelf genuanceerd.

Aan Gaaikema was te merken dat hij was opgegroeid in een domineesgezin. Zijn optredens hadden vaak een boodschap. Hij hield zijn publiek graag voor dat we vooral "de moed erin moeten houden".

Zijn rijmpjes en woordspelingen werden door de één vernuftig gevonden, maar anderen vonden ze oubollig. En hem werd te weinig confrontatie verweten. In 1994 in Vrij Nederland zei hij over zijn programma's: "Ik heb nooit geloofd dat het 'loswoelen' centraal moet staan. Een beetje helpen, een beetje troosten misschien. Grote problemen terugbrengen tot kleine afmetingen, en vervolgens kijken wat je daarmee kunt doen."

Zijn liefde voor woordspelingen verklaarde hij door zijn liefde voor taal. Die liefde bracht hem op het gebied van musicals wel veel succes. Zijn vertalingen in het Nederlands waren van hoog niveau. Hij schreef er zelf ook een aantal, zoals Swingpop en Publiek.

Laatste voorstelling

Seth Gaaikema kreeg in 2000 voor zijn musicalvertalingen de Kubus Oeuvre Award en in 2001 de Musical Oeuvre Award. Over de musicals zei hij in 1997 in de Volkskrant: "Een moeilijke materie wordt op een lichte en daardoor meer invoelbare wijze vormgegeven. Ik hou erg van die balans tussen donker en licht."

In januari nam hij afscheid van het theater. Na 55 jaar speelde hij voor het laatst in de Stadsschouwburg in Groningen en keek daarbij terug op zijn carrière.