Dunea: provincie lijkt niet bewust van oplopend tekort aan drinkwater
De provincie Zuid-Holland heeft niet voldoende besef van het urgente tekort aan drinkwater voor de komende jaren, zegt waterbedrijf Dunea. De ambitieuze nieuwbouwplannen zien drinkwater volgens directeur Wim Drossaert als een vanzelfsprekendheid. Tegelijkertijd laten vergunningen voor meer waterproductie lang op zich wachten. 'Er wordt gezegd: we begrijpen het probleem. Maar wij zien geen verandering in gedrag.'
Met steden als Den Haag, Zoetermeer en Leiden in het verzorgingsgebied, is Dunea de grootste drinkwaterleverancier in het noorden van Zuid-Holland. De provincie wil komende jaren 255.000 woningen bouwen, meer dan op welke andere plek in Nederland. Naar verwachting moeten 81.000 huizen een aansluiting op het drinkwatersysteem van Dunea krijgen. Het bedrijf moet de productie daarvoor opvoeren van 80 miljard naar 92 miljard liter per jaar, terwijl de grenzen van de productiecapaciteit al nagenoeg zijn bereikt.
Waterzuivering is een complex proces waarbij veiligheid essentieel is. Dus de productie ophogen, zoals Dunea onder meer wil doen bij Berkheide en op langere termijn wellicht het Valkenburgse Meer, gaat niet zomaar. Buiten een groeiende vraag kampt het bedrijf bovendien met toenemende droogte en vervuiling door afvalstoffen als PFAS, die de waterkwaliteit aantasten. Tijdens voorgaande droge zomers heeft het Dunea al moeten interen op de reserves en als dit jaar net zo droog wordt, is een tekort volgens Wim Drossaert onvermijdelijk. 'Dan moeten we wellicht de druk gaan verlagen.'
Noodklok
Dunea luidde in september al eens de noodklok, samen met andere drinkwaterbedrijven. Toen riep het bedrijf op tot meer 'bewustwording en betrokkenheid' bij gemeenten en de provincie. Deze partijen hebben onlangs, samen met minister Hugo de Jonge, hun handtekening gezet onder de gezamenlijke woningbouwplannen tot en met 2030. Maar in die 'regiodeals' constateert Dunea weinig bewustwording voor wat betreft de drinkwatervoorziening.
De plannen noemen de beschikbaarheid van drinkwater wel als criterium, maar waar maatregelen voor beschikbaarheid van elektriciteit en infrastructuur wel verder worden toegelicht, geven ze geen toelichting op het realiseren van drinkwater. 'Terwijl we daar wel op hebben aangedrongen', zegt Drossaert. Hij vindt het ook een gemiste kans dat er niet wordt gerept over waterbesparende maatregelen. Bijvoorbeeld het plaatsen van een soort regenton, voor water voor de planten. 'Dat kan heel makkelijk worden geregeld, vooral bij nieuwbouw.'
Een belangrijk probleem is dat men drinkwater te vanzelfsprekend vindt, zegt Drossaert. Daarom heeft Dunea, net als een aantal waterschappen, besloten niet als steunverklaarder te ondertekenen. Directeur Drossaert zegt het belang van woningbouw zeker in te zien – 'mijn kinderen zoeken ook een woning' – en wil constructief meewerken, maar hij vindt het een verkeerd signaal om nu steun uit te spreken voor deze plannen.
Een maandag verschenen rapport van het RIVM ondersteunt de zorgen van Dunea. Zonder maatregelen, schrijft het onderzoeksinstituut, zullen er in 2030 in heel Nederland tekorten ontstaan. Eén oplossing is de genoemde waterbesparing, een ander het uitbreiden van de capaciteit. Maar bij productieverhoging vormen vergunningen meestal een knelpunt: vaak gebruiken drinkwaterbedrijven óf al zoveel water als toegestaan, óf kunnen ze vanwege natuurvergunningen niet uitbreiden.
Bouwen bij natuurgebied
Bij Dunea speelt vooral het laatste probleem, zegt Drossaert. 'Wij werken vooral in de duinen. Als je daar wil uitbreiden, moet je bouwen in een natuurgebied. Als je daar wil uitbreiden moet je bouwen bij in een natuurgebied. Wij zorgen als natuurbeheerder uiteindelijk goed voor die natuur, maar we kunnen de drinkwaterwinning niet uitbreiden zonder tijdelijke verstoring.' Die vergunningen moet Dunea aanvragen bij de omgevingsdienst Haaglanden, die weer onder de provincie Zuid-Holland valt.
Maar ondanks dat de provincie ook graag wil bouwen, laten vergunningen voor Dunea lang op zich wachten, soms jaren. Een gebrek aan stikstofruimte de afweging van natuurbelangen is daarvoor de belangrijkste oorzaak, zegt Drossaert. 'In feite zit Nederland al op slot.'
Drossaert begrijpt dat ook veel andere organisaties aankloppen voor een vergunning, en dat de provincie vanwege potentiële rechtszaken voorzichtig is met het afgeven daarvan, maar hij vindt ook dat de provincie prioriteiten moet stellen. 'Drinkwater is volgens mij belangrijker dan bijvoorbeeld de uitbreiding van een agrarisch bedrijf.' De directeur zegt dat hij dit al vaker tegen de provincie heeft verteld, maar ziet nog niet dat de boodschap echt is geland. 'Er wordt gezegd: we begrijpen het probleem. Maar wij zien geen verandering in gedrag.’
Woordvoerders van de provincie zeggen in een reactie dat ze zich niet in die uitspraak herkennen. 'Op dit moment zijn provincie, de omgevingsdienst en Dunea zowel bestuurlijk als ambtelijk in gesprek. Los van de huidige actualiteit zijn we ook actief betrokken bij Dunea's zoektocht naar nieuwe drinkwaterbronnen. Verder hebben we minstens vier keer per jaar overleg met Dunea en andere drinkwaterbedrijven over drinkwater gerelateerde thema's die spelen.'
Capaciteitsgebrek
Over het ontbreken van waterbesparende maatregelen in de woningbouwplannen zegt de provincie dat aansluiting op water wel is opgenomen als 'kritische succesfactor', maar dat over de totstandkoming van dat succes nog wordt gesproken. Voor het vergunningsproces verwijst de provincie naar de omgevingsdienst, 'waarmee Dunea nauw contact heeft.'
Drossaert bevestigt dat er veel wordt gesproken met de provincie, vooral over de lange termijn, en herhaalt regelmatig dat hij begrip heeft voor de situatie. 'Waarschijnlijk hebben ook zij capaciteitsgebrek.' En toch, als hij alle plannen opsomt waar Dunea komende jaren wil uitbreiden en de tijd die dat kost, dan heeft hij redelijk vertrouwen in de verre toekomst, 'maar maak ik me echt zorgen over 2030'.