Het levensverhaal van Leidse Nanna: meesterspion of moffenmeid?
Een politiedossier uit de Tweede Wereldoorlog met liefdesbrieven van een SS'er en een moordpoging op zijn minnares, de geheimzinnige Nanna. Wanneer Leidenaar en regisseur Pepijn Smit dit archiefstuk in handen krijgt, weet hij meteen dat hij daar meer mee wil doen. Na maanden onderzoek schrijft hij een toneelstuk dat in april wordt opgevoerd: De affaire Nanna.
Het is woensdagavond 22 maart 1944 wanneer Maria Dubbeldeman-Arnoldus op de drempel van haar huis aan de Oude Vest 33a in Leiden wordt neergeschoten. De kogel doorboort haar wang en ketst af op haar kies. Maria overleeft de moordpoging. De aanslagpleger laat een papiertje achter met de tekst Lohn für feiges Verrat, 'loon voor laf verraad'.
In de woning van het getrouwde slachtoffer vindt de politie een stapel liefdesbrieven gericht aan Nanna en geschreven door de Nederlandse SS'er Engel Schuur. Nanna blijkt een schuilnaam te zijn van Maria. De politie verhoort zowel Lambertus Dubbeldeman, de echtgenoot van Maria als haar minnaar. Beiden blijken een alibi te hebben. Na zestien dagen sluit de politie het dossier, niet wetende dat de zwager van Maria Joop Dubbeldeman in het verzet zit. Hij is als commandant van de Leidse verzetsgroep RVV (Raad van Verzet) onder meer verantwoordelijk voor de aanslag op de Leidse vuurwerkfabriek Kat.
'Het is een echte krimi'
Ruim 75 jaar later wordt het politierapport rondom de aanslag op Maria geopenbaard. 'Was Nanna moffenmeid of verzetsvrouw?', vraagt Smit zich af. Hij krijgt het 76-pagina's dikke dossier via Erfgoed Leiden e.o.. Al snel zijn de theatermaker en archivaris het er over eens: dit verhaal moet verder worden onderzocht.
'Het is echt een krimi geworden waarin we belanden', vertelt Smit. 'We reconstrueren het verhaal en duiken in de personages. Als echte detectives doen we onderzoek. We gebruiken ook een bord met pijltjes die verbanden aangeeft.' Op het toneel dragen de acteurs Scandinavische truien. 'Met een knipoog naar Zweedse misdaadseries', legt de regisseur uit.
'Engel was tot over zijn oren verliefd op Nanna. De twee ontmoeten elkaar voor het eerst één week voor de moordaanslag in een hotel in Wassenaar dat als Duits bolwerk bekend stond. Maria doet zich voor als Nanna Rogier, een Arnhemse die in Leiden logeert. Om te corresponderen geeft ze hem haar huisadres.'
Slaapkamerprestaties breed uitgemeten
Na een hartstochtelijke nacht schrijft de SS'er liefdesbrieven waarin hij zijn slaapkamerprestaties breed uitmeet. Elke dag een brief. 'Het waren, zeker voor die tijd, pikante brieven, bijna stalkerachtig.' Engel wordt boos als Nanna niet terugschrijft. In totaal stuurt hij haar veertien brieven, hij blijft zelfs schrijven wanneer Nanna in het ziekenhuis ligt. De politie neemt de correspondentie in beslag.
Door de geschampte kogel verliest Maria twee kiezen en ze houdt er een litteken in haar gezicht aan over. Nog is haar ellende niet voorbij. Maria wordt in mei 1944 tijdens een razzia in de Leidse wijk De Kooi opgepakt. Ze overleeft de concentratiekampen Ravensbrück en Dachau. Na de oorlog keert ze terug naar Lambertus bij wie ze tot haar dood blijft. SS'er Engel wordt na de oorlog veroordeeld tot acht jaar gevangenisstraf voor zijn sadistische daden tijdens de Tweede Wereldoorlog.
'We wijzen de dader aan'
'Wat is de reden voor Nanna om een affaire met een SS'er te beginnen? Was ze een Leidse Mata Hari en voor wie spioneerde ze? Werd ze neergeschoten omdat ze in de ogen van sommigen een moffenmeid was? Het verhaal heeft veel lagen. In de voorstelling wijzen we de dader van de moordaanslag aan. We weten dat we ons daarmee wel op glad ijs begeven.'
De affaire Nanna, is van 14 tot en met 17 april in de Watergasfabriek in Leiden.